Otizm spektrum bozukluğu (OSB), sosyal iletişimde zorluklar ve tekrarlayan davranışlarla karakterize nörogelişimsel bir durumdur. Erken teşhis, çocuğun gelişimsel potansiyelini en üst düzeye çıkarmak için kritik öneme sahiptir. Peki otizm ne zaman ve nasıl anlaşılır? İşte ebeveynlerin bilmesi gerekenler:

Otizmin İlk İşaretleri Ne Zaman Ortaya Çıkar?
Otizm belirtileri genellikle 12-18 aylık dönemde fark edilir. Ancak bazı çocuklarda 6. aydan itibaren sosyal etkileşimde farklılıklar gözlemlenebilir. Kesin tanı ise çoğunlukla 2-3 yaş aralığında konulur. Erken belirtiler şunları içerebilir:

• Göz teması kurmama veya kısa süreli göz teması,
• İsmi seslenildiğinde tepki vermeme,
• Jest ve mimik kullanımında sınırlılık (el sallamama, işaret etmeme),
• Taklit becerilerinin zayıf olması,
• Oyuncaklarla amacına uygun oynamama (örneğin arabayı sürmek yerine tekerleğini döndürme).

18-24 Aylık Dönemde Dikkat Çeken Belirtiler

• Konuşmada gecikme (tek kelimelerin olmaması),
• Akranlarla ilgisizlik veya onlara tepkisizlik,
• Rutin değişikliklerine aşırı direnç gösterme,
• Sallanma, el çırpma gibi tekrarlayan hareketler.

Tanı Süreci Nasıl İşler?

1. Gelişimsel Tarama: 18 ve 24. aylarda yapılan rutin kontrollerde çocuk doktorları M-CHAT gibi standardize testler uygular.
2. Kapsamlı Değerlendirme: Çocuk psikiyatristi, nörolog ve konuşma terapistinden oluşan bir ekip, davranış gözlemleri ve gelişim testleri yapar.
3. DSM-5 Kriterleri: Sosyal iletişimde bozukluk ve sınırlı/yinelenen davranışların varlığı tanı için gereklidir.

Erken Müdahalenin Önemi
Erken teşhis edilen çocuklarda özel eğitim, davranış terapisi ve konuşma terapisi ile önemli ilerlemeler sağlanabilir. Araştırmalar, 3 yaşından önce başlanan müdahalelerin dil becerilerini %47 oranında iyileştirdiğini gösteriyor.

Ailelere Öneriler

• Çocuğunuzun göz temasını ve ortak dikkatini (bir nesneye işaret edip bakmasını) gözlemleyin.
• 16 aylıktan sonra konuşma gecikmesi varsa mutlaka uzmana başvurun.
• Teknoloji kullanımını sınırlandırıp yüz yüze etkileşimi artırın.

Yanlış Bilinenler

• "Aşılar otizm yapar" iddiası bilimsel olarak çürütülmüştür.
• Otizm bir hastalık değil, farklılıktır. Tedaviden ziyade destek programları önemlidir.