Verem (tüberküloz), Mycobacterium tuberculosis bakterisinin neden olduğu bulaşıcı bir akciğer hastalığıdır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya nüfusunun yaklaşık dörtte biri tüberküloz basili ile enfekte olmuş durumdadır. Erken teşhis ve doğru tedavi ile tamamen iyileşebilen bu hastalık, ihmal edildiğinde hayati riske yol açabilir.
Verem Nasıl Bulaşır?
Hastalık, enfekte kişilerin öksürük, hapşırık veya konuşma sırasında havaya yaydığı damlacıkların solunmasıyla bulaşır. Kapalı ve kalabalık ortamlarda bulaş riski artar. Ancak uzun süreli temas gerektirir; kısa süreli temasla bulaşma olasılığı düşüktür.
Belirtiler ve İlerleme
- Erken Evre: 2-3 haftadan uzun süren inatçı öksürük, göğüs ağrısı ve halsizlik
- İlerlemiş Evre: Kanlı balgam, gece terlemeleri, sebepsiz kilo kaybı, yüksek ateş
- Ekstra Pulmoner TB: Lenf bezlerinde şişlik, idrarda kan, eklem ağrıları (akciğer dışı organ tutulumu)
Teşhis Yöntemleri
Tanıda çoklu yöntemler kullanılır:
- Tüberkülin Deri Testi (PPD): Cilt altına enjekte edilen antijene vücut tepkisi ölçülür.
- Balgam Tetkiki: Asit-fast boyama ve kültür ile bakteri tespiti.
- Radyolojik İnceleme: Akciğer grafisi ve BT’de kavitasyonlu lezyonlar.
- IGRA Kan Testi: Kantiferon veya T-SPOT testleriyle interferon-gama düzeyi ölçümü.
Tedavi Süreci
Standart tedavi 6-9 ay süren ilaç kombinasyonlarıdır:
- İlaçlar: İzoniazid, rifampisin, etambutol ve pirazinamid içeren dörtlü tedavi.
- DİRETK: Doğrudan Gözetimli Tedavi ile ilaçlar sağlık personeli gözetiminde içilir.
- Dirençli TB: Çoklu ilaca dirençli vakalarda 18-24 ay süren özel rejimler uygulanır.
Risk Faktörleri
- Bağışıklık baskılayıcı ilaç kullanımı
- HIV/AIDS, diyabet veya kronik böbrek yetmezliği
- Sigara ve alkol bağımlılığı
- Yetersiz beslenme ve kalabalık yaşam koşulları
Korunma Stratejileri
- BCG Aşısı: Özellikle çocuklarda ağır formları önlemede etkilidir.
- Havalandırma: Kapalı alanlarda hava sirkülasyonunun sağlanması.
- Erken Tanı: Öksürük şikayeti olanların balgam tetkiki yaptırması.
- Profilaksi: Enfekte kişilerle temas edenlere koruyucu izoniazid tedavisi.
Komplikasyonlar ve Önemi
Tedavi edilmeyen vakalarda akciğer harabiyeti, menenjit veya miliyer TB (yaygın organ tutulumu) gelişebilir. Dünya çapında en çok ölüme neden olan enfeksiyon hastalıklarından biridir. Aktif vakaların bildirimi zorunludur ve tedavi devlet garantisindedir.
Hamilelik ve Çocuklarda Özel Durumlar
Gebelikte tedavi kesilmez; streptomisin dışındaki ilaçlar güvenle kullanılabilir. Çocuklarda akciğer dışı tutulum sıktır ve lenf bezi şişliği ile kendini gösterebilir. Tanıda mide suyu kültürü gerekebilir.
Toplumsal Mücadele
Verem Savaş Dispanserleri ücretsiz tanı ve tedavi hizmeti sunar. Halkın bilinçlendirilmesi, damgalanmanın önlenmesi ve düzenli taramalar hastalık kontrolünde hayati rol oynar.
