Polikistik Over Sendromu (PKOS), üreme çağındaki kadınlarda en sık görülen hormonal bozukluklardan biridir. Yumurtalıklarda çok sayıda küçük kist oluşumuyla karakterize bu sendrom, adet düzensizliklerinden kısırlığa kadar pek çok soruna yol açabilir. İşte PKOS hakkında bilinmesi gereken kapsamlı bilgiler:

PKOS Nedir?
PKOS, yumurtalıkların normal fonksiyonunu bozan ve androjen (erkeklik hormonu) seviyelerinin yükselmesine neden olan bir endokrin bozukluktur. Adını, ultrason görüntülerinde yumurtalık çevresinde inci tanesi gibi dizilen küçük kistlerden alır. Genellikle ergenlikten itibaren belirti vermeye başlar ve 15-44 yaş arası kadınların %6-20’sini etkiler.

Belirtiler ve Tanı Kriterleri
PKOS tanısı için Rotterdam kriterleri kullanılır. Aşağıdaki belirtilerden en az ikisinin varlığı gerekir:

• Adet düzensizliği: Seyrek adet (yılda 8’den az) veya adet görememe
• Hiperandrojenizm: Sivilce, yağlı cilt, erkek tipi kıllanma (hirsutizm), saç dökülmesi
• Ultrason bulguları: Yumurtalıklarda 12’den fazla 2-9 mm çapında kist

Nedenleri ve Risk Faktörleri
PKOS’un kesin nedeni bilinmemekle birlikte genetik yatkınlık önemli rol oynar. Ailesinde diyabet veya PKOS öyküsü olanlarda risk 3 kat artar. İnsülin direnci, %70 vakada görülen temel mekanizmadır. Vücut insüline direnç gösterdiğinde pankreas daha fazla insülin üretir ve bu da yumurtalıklarda androjen üretimini tetikler. Obezite, hareketsiz yaşam ve stres diğer tetikleyicilerdir.

Teşhis Yöntemleri

• Kan testleri: Testosteron, FSH, LH, DHEA-S, prolaktin, TSH, açlık insülini
• Ultrason: Transvajinal USG ile yumurtalık volümü (>10 ml) ve kist sayısı
• OGTT (Şeker yükleme testi): İnsülin direnci taraması
• Lipid paneli: Kolesterol ve trigliserid seviyelerinin ölçümü

Tedavi Yaklaşımları
Tedavi şikayetlere ve hedeflere göre kişiselleştirilir:

• Adet düzenleyiciler: Doğum kontrol hapları (Diane-35 gibi) androjenleri baskılar
• İnsülin direnci ilaçları: Metformin, glikoz metabolizmasını düzenler
• Kısırlık tedavisi: Klomifen sitrat veya letrozol ile yumurtlama uyarımı
• Semptom yönetimi: Spironolakton (kıllanma için), topikal tedaviler (sivilce)

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Diyet: Glisemik indeksi düşük besinler (tam tahıllar, baklagiller), omega-3 kaynakları (ceviz, somon)
• Egzersiz: Haftada 150 dakika orta tempolu aktivite (yürüyüş, yüzme)
• Kilo yönetimi: Vücut ağırlığının %5-10’unu kaybetmek semptomları %50 azaltır
• Stres kontrolü: Yoga, meditasyon veya nefes egzersizleri

Olası Komplikasyonlar
Tedavi edilmeyen PKOS; tip 2 diyabet, kalp hastalıkları, endometriyal kanser, depresyon ve uyku apnesi riskini artırır. Düşük oranı PKOS’lu kadınlarda %30-50 daha yüksektir.

Hamilelikte PKOS Yönetimi
Gebelik öncesi ideal kilo, folik asit takviyesi ve kan şekeri kontrolü kritiktir. Gebelik diyabeti taraması 24. haftada mutlaka yapılmalıdır. Progesteron takviyesi erken doğum riskini azaltabilir.

Yeni Tedaviler ve Araştırmalar

• GLP-1 agonistleri: Semaglutid gibi ilaçlar kilo kaybı ve insülin direncinde umut vaat ediyor
• Laparoskopik ovar drilling: İlaç tedavisine yanıt vermeyenlerde cerrahi seçenek
• Inositol takviyeleri: Yumurtlama oranlarını %62 artırabiliyor

Düzenli jinekolojik kontroller ve endokrinoloji işbirliğiyle PKOS etkili şekilde yönetilebilir. Belirtileriniz varsa vakit kaybetmeden kadın hastalıkları uzmanına başvurun.