Kuduz, ölümcül sonuçlara yol açabilen viral bir hastalıktır. Temel olarak enfekte hayvanların tükürüğü aracılığıyla bulaşır ve merkezi sinir sistemini hedef alır. Hastalığın erken dönemde tedavi edilmemesi durumunda ölüm riski neredeyse %100’dür. İşte kuduzun bulaşma yolları ve korunma stratejileri:
Kuduz Nasıl Bulaşır?
Kuduz virüsü (Lyssavirus), enfekte hayvanların tükürüğüyle doğrudan temas sonucu yayılır. En yaygın bulaşma yolu, hasta bir hayvanın ısırmasıdır. Virüs, ısırık bölgesindeki açık yaradan vücuda girerek sinir lifleri boyunca ilerler. Bununla birlikte, aşağıdaki durumlar da bulaş riski taşır:
- Tırmalama: Enfekte hayvanın tırnakları tükürükle temas etmişse, derideki çiziklerden virüs geçebilir.
- Açık Yaralar: Virüsün göz, ağız veya burun gibi mukoza zarlarıyla temas etmesi bulaşa neden olabilir.
- Organ Nakli: Nadiren de olsa, kuduzlu bir donörden alınan organ veya kornea nakliyle bulaş bildirilmiştir.
Hangi Hayvanlar Risk Oluşturur?
Kuduz, hem evcil hem de vahşi hayvanlar aracılığıyla yayılabilir. Köpekler, kediler, tilkiler, çakallar, yarasalar ve rakunlar başlıca taşıyıcılardır. Sığır, at gibi çiftlik hayvanları da virüsü bulaştırabilir. Kemirgenler (sıçan, sincap) ise çok nadiren kuduz taşır.
İnsandan İnsana Bulaşır mı?
Kuduzun insandan insana bulaşması son derece nadirdir. Tükürük yoluyla teorik olarak mümkün olsa da, tıbbi literatürde bu yolla bulaşan vaka sayısı oldukça sınırlıdır. Ancak enfekte kişinin tükürüğünün açık bir yarayla teması halinde önlem alınmalıdır.
Virüsün Çevresel Dayanıklılığı
Kuduz virüsü, vücut dışında uzun süre canlı kalmaz. Tükürük kuruduğunda virüs etkisiz hale gelir. Güneş ışığı, yüksek sıcaklık ve dezenfektanlar virüsü hızla yok eder. Bu nedenle, hasta hayvanın temas ettiği eşyalardan bulaşma riski düşüktür.
Korunma Yöntemleri
- Aşılama: Evcil hayvanların düzenli kuduz aşısı olması şarttır. Riskli meslek gruplarındaki kişiler (veterinerler, mağara araştırmacıları) da aşılanmalıdır.
- Isırık Sonrası İlk Müdahale: Yarayı sabunlu suyla en az 15 dakika yıkayın ve acilen sağlık kuruluşuna başvurun.
- Şüpheli Temastan Kaçınma: Vahşi hayvanlarla temas etmeyin, ölü hayvanlara çıplak elle dokunmayın.
Kuduz Şüphesinde Ne Yapılmalı?
Kuduz riski olan bir temas durumunda, hızlı müdahale hayat kurtarır. Post-exposure prophylaxis (PEP) olarak adlandırılan tedavi protokolü şunları içerir:
- Yaranın derhal temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi.
- Kuduz immünoglobulini enjeksiyonu.
- 4 dozluk kuduz aşısı şeması (0, 3, 7 ve 14. günlerde).
Hamilelik ve Emzirme Döneminde Kuduz Aşısı
Kuduz aşısı gebelik ve emzirme döneminde güvenle uygulanabilir. Virüsün ölümcül riski göz önüne alındığında, aşılamanın ertelenmesi önerilmez.
