Kuduz, merkezi sinir sistemini hedef alan ölümcül bir viral enfeksiyondur. Rhabdoviridae ailesinden Lyssavirus’un neden olduğu bu hastalık, enfekte hayvanların tükürüğüyle bulaşır. Tedavi edilmediğinde %100 ölüm oranına sahip olması, erken müdahaleyi kritik kılar.

Kuduz Nasıl Bulaşır?
Virüs genellikle enfekte hayvanların ısırığı yoluyla yayılır. Tükürüğün açık yaraya veya mukoza zarlarına teması da bulaşa neden olabilir. En sık taşıyıcılar:

• Evcil hayvanlar: Köpekler (%99 endemik bölgelerde), kediler
• Yabani hayvanlar: Tilki, çakal, yarasa, kokarca, rakun
• Sığır, koyun gibi çiftlik hayvanları

İnsanlarda Kuduz Belirtileri
Kuluçka süresi 20-90 gün arasında değişir. Belirtiler 3 evrede ilerler:

1. Prodromal Evre: Ateş, baş ağrısı, ısırık bölgesinde karıncalanma
2. Akut Nörolojik Evre: Hidrofobi (sudan korkma), aerofobi (havadan korkma), halüsinasyonlar
3. Koma ve Ölüm: Solunum felci ve kalp durması

Hayvanlarda Kuduz Belirtileri

• Vahşi Form: Saldırganlık, kontrolsüz ısırma, ses tonu değişimi
• Sakin Form: Çene felci, ağızdan salya akması, koordinasyon kaybı

Acil Müdahale Protokolü

1. Yara Bakımı: Isırık bölgesi sabunlu suyla 15 dakika yıkanmalı
2. RİG (Kuduz İmmünglobulin): 20 IU/kg dozunda yara içine ve çevresine uygulanır
3. Aşı Şeması: Gün 0, 3, 7, 14 ve 28’de toplam 5 doz IM uygulama

Korunma Yöntemleri

• Evcil Hayvan Aşılaması: Yavru köpeklere 3 aylıkken başlanıp yıllık tekrar
• Risk Grupları: Veterinerler, mağara araştırmacıları için pre-exposure aşı
• Yaban Hayatı Kontrolü: Oral kuduz aşılı yemlerle tilki popülasyonu kontrolü

Yüksek Riskli Durumlar

• Yarasa teması (mikroskopik ısırıklar fark edilmeyebilir)
• Kafa/boyun ısırıkları (kısa kuluçka süresi)
• Bağışıklığı baskılanmış bireyler

Türkiye’de Kuduz Verileri
Sağlık Bakanlığı 2023 raporuna göre:

• 154.847 riskli temas bildirimi
• 37 kuduz vakası (21 tilki, 9 sığır, 7 köpek)
• 0 insan kaybı (doğru profilaksi uygulamalarıyla)

Yanlış Bilinenler

• "Aşı 40 karın enjeksiyonu yapılır" düşüncesi yanlıştır (modern aşılar kas içi 5 doz)
• Süt emziren hayvanların kuduz olamayacağı miti
• Tuz/limon uygulamasının etkili olduğu inancı

Gebelikte Kuduz Profilaksisi
Hamilelik aşı ve RİG uygulamasına engel değildir. Fetüste risk oluşturmaz. 2022’de Türkiye’de 412 gebeye başarıyla uygulandı.

Dünya Sağlık Örgütü Hedefleri
2030’a kadar insanda köpek kaynaklı kuduz ölümlerini sıfırlamak için "Tek Sağlık" yaklaşımı: Veteriner-halk sağlığı işbirliği, ücretsiz köpek aşı kampanyaları.