Kortizon, bağışıklık sistemini baskılamak ve inflamasyonu azaltmak için yaygın olarak kullanılan bir ilaçtır. Ancak uzun süreli veya yüksek doz kullanımının kemik sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olabileceği bilinmektedir. Bu yazıda, kortizonun kemik erimesi (osteoporoz) ile ilişkisini ve alınabilecek önlemleri detaylıca ele alacağız.
Kortizon Nedir ve Hangi Durumlarda Kullanılır?
Kortizon, vücudun doğal olarak ürettiği kortizol hormonunun sentetik formudur. Romatoid artrit, astım, alerjik reaksiyonlar, otoimmün hastalıklar ve bazı cilt problemlerinin tedavisinde reçete edilir. İltihap önleyici ve bağışıklık sistemini düzenleyici özellikleri sayesinde kritik durumlarda hayat kurtarıcı rol oynayabilir.
Kortizonun Kemik Sağlığına Etkileri
Kortizon, kemik dokusunun yenilenme sürecini doğrudan etkiler. Kemik yapımından sorumlu hücrelerin (osteoblastlar) aktivitesini azaltırken, kemik yıkımını hızlandıran hücrelerin (osteoklastlar) çalışmasını artırır. Bu dengesizlik, kemik yoğunluğunda azalmaya ve osteoporoz riskinde artışa yol açar. Özellikle 3 aydan uzun süreli ve günlük 5 mg üzeri dozlarda kullanım, riski belirgin şekilde yükseltir.
Kimler Risk Altında?
- Menopoz sonrası kadınlar (östrojen seviyesi düşüklüğü nedeniyle),
- 65 yaş üstü bireyler,
- Düşük vücut kitle indeksine sahip kişiler,
- Ailesinde osteoporoz öyküsü olanlar,
- Sigara kullanıcıları ve hareketsiz yaşam tarzına sahip bireyler.
Belirtiler ve Teşhis
Kortizon kaynaklı osteoporoz genellikle sinsi ilerler. Kemik kırıkları (özellikle omurga ve kalça) ilk belirti olabilir. Teşhis için DEXA taraması ile kemik mineral yoğunluğu ölçülür. Kan testlerinde kalsiyum, D vitamini ve paratiroid hormon seviyeleri değerlendirilir.
Risk Azaltma Stratejileri
- Doz ve Süre Optimizasyonu: Doktor kontrolünde mümkün olan en düşük doz ve kısa süreli kullanım hedeflenmelidir.
- Kalsiyum ve D Vitamini Takviyesi: Günlük 1000-1200 mg kalsiyum ve 800-1000 IU D vitamini alımı kemik kaybını yavaşlatır.
- Fiziksel Aktivite: Haftada 3-4 kez direnç egzersizleri ve yürüyüş kemik direncini artırır.
- İlaç Tedavisi: Yüksek riskli hastalarda bifosfonatlar veya denosumab gibi kemik koruyucu ilaçlar reçete edilebilir.
Hamilelik ve Kortizon Kullanımı
Gebelikte kortizon kullanımı, plasenta yoluyla bebeğe geçebileceği için dikkat gerektirir. Ancak doktor gözetiminde düşük dozlar genellikle güvenli kabul edilir. Emzirme döneminde ise sütle geçiş oranı düşüktür.
Alternatif Tedaviler
Kortizonun yan etkilerinden kaçınmak için doktorunuzla şu seçenekleri tartışabilirsiniz:
- Lokal enjeksiyonlar (eklem içi kortizon),
- İmmünsupresif ilaçlar (metotreksat),
- Biyolojik ajanlar (TNF inhibitörleri).
Kortizon tedavisi sırasında düzenli kemik taramaları yaptırmak ve doktorunuzla iletişim halinde olmak, olası komplikasyonları önlemede kritik rol oynar.
