Kortizon

Kortizon, vücutta iltihaplanmayı engelleyen ve böbrek üstü bezleri tarafından sentezlenen kortizol hormonunun sentetik halidir.

Kortizon Nedir?

Kortizon, vücutta iltihaplanmayı engelleyen ve böbrek üstü bezleri tarafından sentezlenen kortizol hormonunun sentetik halidir. Kortizon eksikliği olarak adlandırılan durum aslında kortizol eksikliğidir ve tedavisi için kortizon ilacı kullanılır. Kortizon kullanımı ile vücudun verdiği doğal savunma tepkileri kontrol altına alınır. Bu sayede alerjik reaksiyonlar ya da şişme gibi tepkiler ciddi sağlık sorunlarına yol açmadan kendini gösterebilir. Karbonhidrat, yağ ve protein metabolizmasının düzenli şekilde sürdürülmesi de kortizon faydaları arasında yer almaktadır. 

Kortizol eksikliği tedavisinde kullanılan bu ilaçlar, kortizol hormonunun etkilerini taklit etmektedir. Kortizol ve kortizon glukokortikoid isimli bir hormon sınıfına dahildirler ve steroid hormon olarak da bilinirler. 

Vücuttaki kortizol sentezi yeterli değilse, bu hormonun dışarıdan takviye olarak alınması gerekir. Bunun için uzman bir hekim tarafından muayene yapılması ve en uygun yöntem ile dozun belirlenmesi önemlidir.  

Hamilelikte Kortizon Kullanımı

Gebelikte ilaç kullanımı ideal bir durum değildir. Fakat bazı hastalıkların tedavisi için ilaç kullanımı şarttır. Böyle bir durumda bebeğin ve gebenin sağlığı düşünülerek uygun bir tedavi planı oluşturulur. Hamilelikte kortizon tedavisi sadece zorunlu hallerde ve düşük dozda uygulanmalıdır. Gebeliğin ilk üç ayında kortizon kullanımına bağlı olarak bebekte gelişen yan etkilerin görülme ihtimali daha fazladır.

Sürekli olarak kortizon tedavisi gören bir kişi, gebe kalmadan önce doktor tarafından bilgilendirilmektedir. Kısa etkili kortizonların kullanılması bebek için daha sağlıklı olacağından ilaç seçimi ona göre yapılmalıdır. Gebelikte ve emzirirken kortizon kullanımı aşağıdaki sorunların oluşması riskini artırır:

  • Hamilelikte yüksek dozlu kortizon tedavisi gören gebelerde şeker, kemik erimesi, enfeksiyon ve yüksek tansiyon görülmesi riski artar.
  • Yüksek dozda kortizon kullanmak veya hamileliğin ilk üç ayında kortizon kullanmak, bebeklerde yarık damak ya da yarık dudak hastalığının oluşması riskini artırır.
  • Gebelikte uzun süre ve yüksek dozda kortizon kullanılması, doğumda böbrek üstü bezi yetmezliği yaşanmasına sebep olabilmektedir.

Bebeklerde Kortizon Tedavisi

Bebek ve çocuklarda kortizon tedavisi mümkündür. Ancak bünyeleri çok daha zayıf olduğundan, ilaç dozu ve tedavi süresi uzmanlar tarafından özel olarak hesaplanmalıdır. Özellikle erken doğan bebeklerin akciğer gelişimi yetersiz kaldığında kortizon tedavisine başvurulmaktadır. Buna ek olarak egzama gibi çeşitli hastalıkların tedavisi için de kortizona başvurulabilir. Krem ve sprey gibi çeşitli ilaç formları bulunur. Uzman hekim çocuğun ihtiyacına göre en etkili yöntemi seçerek tedaviye başlar.  

Kortizon İlacı Çeşitleri Nelerdir?

Kortizon ilaçlarının kullanım alanı oldukça geniştir. Günümüzde pek çok formda kortizon ilacı bulunmaktadır. Hastaya ve hastalığa en uygun ilaç formu seçilebilmektedir. Kortizon ilacı çeşitleri şunlardır:

  • Kortizon İğnesi: Kortizon ampulleri iğne yolu ile ilgili bölgeye uygulanır. Kortizon enjeksiyonu sağlık çalışanları tarafından yapılmalıdır. Eğitim almamış kişilerce yapılan enjeksiyonlar ciddi yan etkilerin oluşmasına sebep olabilmektedir. İltihaplı ve ağrılı durumlarda tercih edilir. Sıklıkla uygulanan kortizon iğnesi türleri ise şunlardır:
  • Kortizon Hapı: Bu hapların reçete edildiğinden daha uzun süre veya daha yüksek dozda kullanılması halinde ciddi yan etkiler oluşur. Çoğu zaman kronik hastalığı olan kişilerde tercih edilir. Reçete edilmediği durumlarda kullanılmamalıdır.
  • Kortizon Kremleri: Bu kremler egzama, sakal kıran ve sedef gibi deri hastalıklarının tedavisinde kullanılır. Kremler genellikle hafife alınırlar. Ancak bunların da birer ilaç olduğu unutulmamalı ve tavsiye edilen kullanım süresi aşılmamalıdır.
  • Sprey Kortizon: Sprey formundaki kortizonlar astım gibi solunum yolu hastalıklarında tercih edilir. Nefes almakta zorlanan hastaları kısa sürede rahatlatan bu ilaçlar, doktor gözetimi altında kullanılmalıdır.

Kortizon İlacı Hangi Durum ve Hastalıklarda Kullanılır?

Kortizon içerikli ilaçlar pek çok alanda kullanılabilir. Son derece etkilidir ve birçok formu bulunur. Bu yüzden hastalar tarafından sıklıkla tercih edilir. Ancak reçete edilmediği sürece kullanılması kesinlikle önerilmez. Kortizon ilacı kullanılan durumlardan bazıları şunlardır:

Günümüzde en sık uygulanan kortizon tedavisi türleri ise kısaca şu şekilde sıralanabilir:

Uygulanacak tedavi türü ve uygulama yöntemi, hastanın genel sağlık durumu ile ihtiyaçlarına bağlı olarak farklılık gösterir. En uygun tedavi planı, uzman hekim tarafından hazırlanacaktır. 

Kortizon İlacı Kullanırken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Kortizon ilaçları kullanımı sırasında ve tedavi sonrası dönemde dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Bazı alışkanlıklar ilaçların etkilerini azaltabilir, artırabilir ya da yan etki oluşmasına sebep olabilir. Bu nedenle uzman tavsiyelerine uyulması gerekir. Kortizon hormonu tedavisi ve kortizon iğnesinden sonra dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

  • Kortizon kullanırken sigara içilmesi, damar tıkanıklığı riskini artırır. Bu nedenle tavsiye edilmez.
  • Kortizon ve alkol aynı anda kullanılmamalıdır. Bu durum yan etkilerin şiddetlenmesine yol açmaktadır.
  • Tedavi sırasında spor yapılması, yan etki oluşması riskini düşürmektedir. Kısa yürüyüşler ve fitness gibi sporlar yeterli olmaktadır.
  • Düzenli olarak kortizon kullanan kişilerin her yıl kemik yoğunluğu değerlendirme testi yaptırması uzmanlarca önerilmektedir. 

Kortizon Tedavisinde Beslenme

Kortizon tedavisi süresince beslenme, oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Bu nedenle şu adımlara dikkat edilmesi oldukça önemlidir:

  • Kortizon takviyesi alınırken, doğal kortizon içeren bitkilerin sık tüketilmemesi gerekir. Aksi halde vücutta ihtiyaç duyulandan daha fazla kortizon birikecek ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açacaktır.
  • Kortizon ve tuz bir arada kullanılırsa, ödem ve kilo artışına neden olacaktır. Bu durum tansiyonu yükselteceği ve genel sağlık durumunu olumsuz etkileyeceği için, kortizon diyeti yaparken tuz kullanılmaması önemlidir. 
  • Kortizon kullanırken su tüketimine dikkat etmek ve yeterli su içmek, ödem etkisini azaltmak için etkilidir. 
  • Kortizon kullanırken diyet listesine kalsiyum eklemek, kemik erimesi görülme riskini azaltacaktır. 
  • Tedavi boyunca doymuş yağ tüketiminden kaçınılması, yalnızca tavsiye edilen miktarda sağlıklı yağ asitlerinin alınması gerekir. 
  • Karbonhidrat ve şeker tüketiminin sınırlandırılması, genel sağlık durumunun korunmasında etkilidir. Mümkün oldukça taze meyve ve sebzeler tercih edilmelidir.
  • Diyet listesine protein eklenmesi, kas kayıplarının görülme riskini önleyecektir.    

Kortizon Yan Etkileri Nelerdir?

Kortizon zararları olarak da bilinen bazı yan etkiler (komplikasyon) bulunmaktadır. Bu komplikasyonlar her hastada görülmeyebilir. İlaç kullanım süresi, dozu ve kişilerin genel sağlık durumu yan etkilerin oluşmasında etkili faktörlerdendir. Herhangi bir yan etki görüldüğünde doktor ile görüşülmeli ve tedavi yeniden planlanmalıdır. Kortizon tedavisinde görülen yan etkilerden bazıları şunlardır:

  • Bağ ağrısı,
  • Kusma,
  • Kilo artışı,
  • Cilt döküntüsü,
  • Ödem,
  • Kas ve kemik güçsüzlüğü,
  • Çocuklarda gelişme geriliği,
  • Uykusuzluk,
  • Bazı mide sorunları,
  • Yüksek tansiyon,
  • Görme bozuklukları,
  • Aşırı terleme,
  • Sık sık enfeksiyon oluşumu,
  • Dudakların veya dilin şişmesi (bu, kortizon alerjisi belirtisidir ve acil müdahale gerektirir). 

Kortizon Tedavisi İhmal Edilirse Ne Olur?

Kortizon tedavisi iltihap kurutucu ve ağrı kesici özelliği ile ön plana çıksa da deri hastalıklarından akciğer hastalıklarına kadar geniş bir alanda kullanılır. Yan etkileri nedeni ile kullanmak istemeyen kişiler olabilmektedir. Ancak tedavinin ihmal edilmesi durumunda mevcut hastalık ilerleyerek daha ciddi sorunların oluşmasına yol açabilmektedir. Özellikle de astım hastalığı tedavisinde kullanılan kortizonun hayat kurtarıcı bir etkiye sahip olduğu unutulmamalıdır. 

Makaleyi faydalı buldun mu?
4
0
Makeleyi Paylaşın

Kortizon ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Kortizon yan etkileri ne zaman geçer?

Kortizon yan etkileri, genel olarak 1 ila 14 gün arasında kendiliğinden iyileşme gösterir. Ancak daha uzun süre devam eden ve seyrelme göstermeyen yan etkiler için vakit kaybetmeden bir uzmandan yardım alınması önemlidir.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon vücuttan nasıl atılır? Kortizon vücuttan ne kadar sürede atılır?

Kortizonun vücuttan tamamen temizlenmesi mümkün değildir. Çünkü tedavi sonlandırılsa dahi, böbrek üstü bezleri kortizon salınımını sürdürecektir. Ancak takviye olarak verilen ilaçlar, kortizon tedavisi bitince etkisini kaybeder. Bu nedenle tedaviden sonraki ilk 1 ila 30 gün içerisinde, takviye verilen kortizon vücuttan atılacaktır.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon şişliği nasıl geçer?

Kortizon şişliğinin geçmesi için en önemli iki faktör, beslenmenin düzenlenmesi ve egzersiz yapılmasıdır. Aynı zamanda tuz tüketiminin sınırlandırılması da şişliğin geçmesinde büyük bir etmendir. Bu nedenle kişilere düzenli egzersiz yapmaları ve dengeli beslenmeleri önerilir.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon nasıl bırakılır? Kortizon birden kesilirse ne olur?

Kortizon kullanımı, uzman hekimin gözetimi altında ve planladığı şekilde bırakılmalıdır. Bu süreç içerisinde doğal kortizon üretimi desteklenmezse, hayati tehdit yaratacak komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Tedavinin sonlandırılması için hekimler, uygun sıklık ve dozları belirleyecektir. Gerek görülmesi halinde ise böbrek üstü bezlerinin uyarılmasını sağlayacak ilaçlar reçete edilmektedir.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon kullanırken hangi meyveler yenir? Kortizon kullananlar hangi meyveleri yemeli?

Kortizon kullanırken şeker ihtiyacının karşılanması için; avakado, kuru kayısı, muz, kivi, armut, incir, greyfurt, portakal, kuru erik ve mandalina tüketilmesi önerilir. Dikkat edilmesi gereken nokta ise bu meyvelerin mümkün oldukça doğal ve organik olmasıdır.  

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon kullanırken nasıl kilo verilir? Kortizon kullanırken kilo almamak için ne yapmalı?

Gün içerisinde yeterli su içilmesi, hareketsiz bir yaşam tarzından uzak durulması, karbonhidrat ve şeker tüketilmemesi, yağlı besinlerin seçilmemesi, mümkün oldukça taze meyve ve sebzelerin tüketilmesi önemlidir.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon iğnesi hangi hastalıklarda kullanılır? Kortizon ne kadar süre kullanılır?

Kortizon iğnesi sıklıkla gut hastalığı, eklem sıvı keselerinin iltihaplanması ile görülen bursit hastalığı, eklem kireçlenmesi olarak da bilinen osteoartrit ve eklem iltihabına yol açan diğer sağlık sorunlarında belirtilerin azaltılması için kullanılmaktadır. Genel olarak hastalığın teşhis edildiği ilk 30 ila 90 gün süre içerisinde uygulanması önerilir. Semptomlar artış gösterirse tedavi tekrarlanabilir.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon şekeri yükseltir mi?

Vücuda alınan şeker, insülin hormonu sayesinde işlenmektedir. Kortizon ise insülinin aksine, şekerin kullanılamamasına yol açar. Bu nedenle kanda bulunan şeker oranı yükselir ve diyabete yatkınlığı bulunan kişilerde, kortizon kullanımı sonucu şeker hastalığı başlangıcı görülebilir.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon iğnesi ne zaman etkisini gösterir? Kortizon iğnesinin etkisi ne kadar sürer?

Kortizon iğnesi yapıldıktan sonraki ilk 6 ila 24 hafta boyunca hastanın semptomları azalır. Özellikle acı duyumu ve yangı şikayetleri büyük oranda hafifler. Tedavinin ne zaman etki göstereceği ve etkisinin ne kadar süreceği ise, hastalığa ve hastaya bağlı olarak değişiklik göstermektedir.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon saç çıkarır mı?

Kortizon, saç dökülmeleri için kullanılabilir. Ancak bu durum dökülme sebebine bağlı olarak değişir. Dökülme, kortizon kullanımı gerektiren bir sebepten kaynaklanıyorsa kortizon etkili olur. Fakat kalıcı sakatlık ve hayati tehdit gibi riskleri bulunduğu için, yalnızca hekim önerisiyle kullanılmalıdır.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon kullanırken kahve içilir mi?

Kortizon tedavisi süresince, mümkün oldukça az miktarda kafein alınması gerekir. Aksi halde kişide uyku problemleri ve kalp çarpıntısı gibi şikayetler oluşabilir.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon kullanırken et yenir mi?

Kortizon kullananların et tüketmesinde herhangi bir sakınca yoktur. Fakat mümkün oldukça sebze yemeklerinin içerisine eklenmesi ya da ızgara köfte şeklinde yenmesi önerilir. Aynı zamanda tuz eklenmemesi ve porsiyonların sınırlandırılması da gerekmektedir.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon diyeti ne kadar sürer?

Kortizon tedavisi bittikten sonra beslenme alışkanlıkları değiştirilebilir. Ancak komplikasyon görülme riskini azaltmak için, tedaviden sonraki ilk 1 ila 3 gün boyunca kortizon diyetinin devam ettirilmesi önerilir.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kilo almak için kortizon kullanılır mı? Kortizon iğnesi kilo aldırır mı?

Kortizon iğnesi, vücutta su tutulumuna yol açtığı ve özellikle karbonhidrat yeme isteği uyandırdığı için kilo artışına neden olur. Ancak bu durum sağlıklı bir kilo alma yöntemi olmadığı ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği için, vücut ağırlığını arttırma amacıyla kullanımı kesinlikle tavsiye edilmemektedir.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon sivilceleri nasıl geçer?

Tedavi sürecinde ödem ve sivilce oluşumu, en sık görülen kortizon etkileridir. Kortizon sivilceleri, steroid akne olarak da adlandırılır. Bu sivilcelerin sağlıklı şekilde iyileşmesi ve iz bırakmaması için tıbbi yardım alınması tavsiye edilir. Bu sayede sivilceleri etkili bir şekilde kurutmak mümkün olur. Dikkat edilmesi gereken diğer etmenler ise beslenme, sağlıklı yaşam ve cildin doğru şekilde temizlenmesidir.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon uykusuzluk yapar mı? Kortizon uyku yapar mı?

Kortizon tedavisi, bazı hastalarda uyku hali yaratmaktadır. Bazı hastalarda ise uyku bozukluklarına yol açtığı ve uykusuzluk yaptığı gözlemlenmiştir. Her iki durumda da muayeneden sorumlu olan hekime danışılması ve günlük yaşam alışkanlıklarının yeniden düzenlenmesi gerekecektir.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon kemik erimesi yapar mı?

Kortizon tedavileri, kalsiyumun ince bağırsaklardaki emiliminin düşmesine yol açar. Bu nedenle vücut, kemiklerde bulunan kalsiyumun daha kısa sürede kana geçmesini sağlar. Uzun süreli kortizon kullanımı sonucunda kemik erimesi görülmesinin sebebi, bu durum ile doğrudan alakalıdır.

Stj. Dr. Havva Küçük

Kortizon kanser yapar mı?

Kortizon, kanser hastalıklarına yol açan bir tedavi değildir. Aksine, kanser tedavisinde kullanılan ve semptomları hafifleten bir tedavi yöntemidir. Kullanım şekli uzman doktorlar tarafından belirlenmektedir.

Stj. Dr. Havva Küçük