Bursit

Bursit Nedir?

Bursit iskelet sistemimizin bir dokusu olan bursanın (yumuşak doku) iltihaplanması ile karakterize eklem dışı yumuşak doku hastalığıdır. Bursalar tendon ve kasların arasında bulunup amacı doku kayganlığı sağlamaktır. Bu sayede dokular arasında oluşacak olan sürtünmeyi önler. Aynı zamanda ani olarak ekleme verilecek yükün de emilmesini sağlar. Stratejik yerleşimlidir ve içi sinovia dediğimiz eklem sıvısı ile kaplıdır. Bursalar vücudumuzda omuz, dirsek, kasık, kalça, diz ve topuk gibi çeşitli yerlerde bulunurlar. Farklı nedenlerle bu yapıların hasarlanması sonucu bu bölgelerde belirtiler oluşabilir.

Bursit Belirtileri Nelerdir?

Bursalar eklem ya da kemik yapıların üzerinde bulunması sebebiyle belirtiler eklem çevresinde görülür.

Bursit en sık omuz (subakromiyal) ve dizde (prepatellar, infrapatellar, anserin) görülür. Genelde en sık hareket eden eklemler bunlardır. Bursitte ilk belirti olarak, bursitin bulunduğu bölgede lokalize ağrı şeklinde belirti verir. Bu ağrı istirahat sırasında bile oluşabilir. Hastalığın ilerlemesiyle hastanın tutulan eklem bölgesinde şişlik oluşur. Bu şişliğe kızarıklık eşlik edebilir. Hastanın eklem bölgesinde ısı artışı da olabilir. Hastanın bursitli eklemine dokunulduğunda hasta hassasiyeti hisseder. Aynı zamanda hastanın tutulan ekleminde hareket kısıtlılığı bulunmaktadır.

Her hastada tutulan eklem farklı olacaktır. Her eklemde sayılan belirtilerin hepsi ya da birkaçı görülmeyebilir. Bu nedenle her eklemde, dolayısıyla her hastada farklı şikayetler olabilir. Ama genel itibariyle her hasta eklem ağrısı yaşar.

Bursit Nedenleri Nelerdir?

Bursit bir eklem dışı yumuşak doku hastalığıdır. Eklem dışı yumuşak doku hastalıklarının genelinde altta yatan mekanizma ve nedenler tam bilinmemekle birlikte ana sebep tutulan eklemin aşırı kullanılması ya da tekrarlı aktivitesidir.

Tutulan her ekleme sebep olan farklı bir neden vardır. Bursit sıklıkla omuz (subakromial), dirsek (olekranon), kasık (iliopektineal), kalça (trokanterik, iskiogluteal), diz (prepatellar, infrapatellar, anserin), topuk (kalkaneal) gibi bölgelerde görülür. Bu bölgelerde bursit oluşmasına neden olan farklı hareketler vardır.

Omuz bölgesinde bursit şikâyeti yaşayan biri genellikle kolunu zorlayan işler yapmaktadır. Uzun süreli veya sıkça cam silme, boya badana işlerinde çalışma gibi nedenler buna sebep olabilir. Ayrıca kollarını sıkça kullanan spor branşlarından olan basketbol ve voleybol oyuncularında da omuz bölgesinde bursit oluşabilir.

Dirseğinde bursit şikâyeti yaşayan kişiler genellikle masa başında çalışan kişilerdir. Bu kişiler dirseklerini masaya dayayarak çalışmakta ve bunu alışkanlık haline getirmeleri sebebiyle dirsek eklemine sürekli bir baskı oluşması gerçekleşir. Bu durum da bursalara zarar verir ve hasar görmesine neden olur. Ayrıca diz ve dirseklerle sürünerek iş yapan madencilerde de dirsekte bursit oluşabilir.

Kalçada bursit şikayeti yaşayan kişilerde genellikle uzun süre oturma veya uzun süre çok fazla yol yürüme hikayesi vardır.

Dizde bursit oluşması omuzla birlikte en sık görülen bursit şikayetidir. En sık dizin ön kısmında şikayet olur. Diz çökerek çalışan işçilerde (madenci, bahçıvan) görülmesi daha sıktır. Diz çöküp yer silen kadınlarda da sık görülür.

Bursit Teşhisi

Bursit hastalığı tanısı hastadan alınacak olan detaylı bir hikaye ve hastaya yapılacak olan iyi bir fizik muayene ile konur.

• Hikaye: Hastada eklem rahatsızlığı ne zaman başladı ve nasıl hissettiği sorulup öğrenilir. Hastanın rahatsız olan eklemini oynatıp oynatmadığı, hareket kısıtlılığı olup olmadığı sorulmalıdır. Hastanın mesleği bize hastalık adına ipucu verebileceği için hastaya sorulmalıdır. Aynı zamanda hastanın sık yaptığı aktivite ve hareketler de incelenmelidir.

Muayene ederken hastanın rahatsız olan ekleminin rahatsızlık sebebini araştırırken aynı zamanda bursit dışı ayırıcı tanısını da yapmak gerekmektedir.

• Fizik Muayene: Fizik muayenede ilk olarak hastayı ve rahatsız olan eklemi gözlemlemek gerekir. Hastanın ekleminde bir şekil değişikliği veya dokuda şişme varsa bu tüm eklemi mi kapsamış yoksa eklemin sadece bir bölgesine mi has bir durum olduğuna bakmak lazım. Şişlik eklemin bir bölgesine lokalize ise bu durum eklem dışı yumuşak doku rahatsızlığına, en sık da bursit hastalığına işarettir. Gözlemden sonra hastanın eklemine dokunarak muayene etmek gerekir.

Rahatsız olan ekleme dokunduğumuzda eklemin bir bölgesine ait bir sertlik alıyorsak bu durum bursit için işarettir. Dokunduğumuz eklem bölgesinde sıvı hissetmemiz bursitten ziyade başka eklem şikayetlerini düşündürür. Fizik muayenede incelenen önemli bir durumda eklem açıklığı değerlendirmesidir. Eklem hareketliliği aktif ve pasif olmak üzere iki çeşittir.

Aktif olan eklem hareketliliği hastanın rahatsız olan eklemi hareket ettirmeye çalışmasıdır. Pasif olan eklem hareketliliği ise muayeneyi yapan kişinin rahatsız olan eklemi hareket ettirmesidir. Eklem kaynaklı hastalıklarda genellikle aktif ve pasif açıklık eşittir. Ancak eklem dışı yumuşak doku hastalıklarında aktif hareket daha çok kısıtlanmıştır. Bu da bize tutulan eklemin bursit nedeniyle rahatsızlandığını düşündürür.

• Aspirasyon Yöntemi: Hastadan alınan hikaye, yaptığımız gözlem ve muayene ile bursit tanısı konulur. Hastalığın daha ileri ayırıcı tanısı için bursa içinde bulunan sıvının enjeksiyon ile çekilip incelenmesi lazımdır (aspirasyon yöntemi). Bu sayede bursanın septik (enfeksiyöz bir etken kaynaklı) mi yoksa nonseptik mi olduğuna karar verilir. Bu sıvı içinde hücre sayımı ve mikroorganizma kültürüne bakılır. Bu sayede hastaya vereceğimiz tedavi şekillenir. Eğer hastanın eklem şikayeti septik bursit sebebiyle ise hastanın tedavisine antibiyotik eklenir. Lakin sebebi nonseptik bursit ise hastaya antibiyotik verilmesine gerek yoktur.

Bursit Tedavisi

Bursit tedavisi öncesi bursa içinde bulunan sıvıda mikrobiyolojik bir etken var mı buna karar verilmelidir. Bu etken en sık S.Aureus bakterisidir. Bursa içindeki sıvı aspire edilip sıvıda bakteriyel kültür incelenmelidir.

• İstirahat: Bursite en çok sebep olan faktör eklemin aşırı kullanımı ve aşındırılmasıdır. Bu nedenle tedavide öncelikle hastanın eklemini dinlendirmesi ve istirahati önemlidir.
• İlaç Tedavisi: Belirgin eklem şişliği varsa bursa içindeki sıvı alınmalıdır. Hastanın ağrılarının dindirilmesi için lokal olarak ağrı kesici ilaç uygulaması yapılır. En çok olarak NSAİİ (non steroidal anti inflamatuar ilaç) tipi ağrı kesiciler ağrıyı dindirmek için kullanılır. Bursanın içine kortikosteroid enjekte ederek lokal olarak ağrıyı dindirebiliriz. Bursanın içine kortikosteroid enjekte etmeden önce bursanın içindeki sıvı alınmalıdır. Omuz ve kalça bölgesindeki bursalar derin yerleşimlidir ve bu bölgeden alınacak sıvı çok az gelebilir. Bu nedenle bu eklemlerde sıvı almadan kortikosteroid enjeksiyonu yapılabilir. Kalça bölgesinde bulunan bursalar önemli sinirsel ve damarsal yapıların yakınında bulunduğu için aspirasyon işlemi dikkatli yapılmalıdır. Eğer hastanın bursa sıvısında enfeksiyöz etken saptanmışsa hastaya antibiyotik tedavisi de verilmelidir.

Hastanın tutulan ekleminin dinlendirilmesi, ağrı kesici kullanılması, iltihabın gerilemesi için yapılacak soğuk baskı tedavi ile hastalık genellikle birkaç hafta içinde düzelir. Eklem içinde bulunan iltihap da bir hafta on gün içinde biter. Hastalıklı eklemin korunması tedavinin başarısı için önemlidir.

• Cerrahi Tedavi: Bu yapılacak tedavilerin sonucunda rahatsızlık gitmezse veya tekrarlarsa cerrahi tedavi ile bursa içinde bulunan sıvı üreten hücrelerin alınması ya da komple bursanın alınması ile hasta tedavi edilmiş olur. Bursanın alınmasının hastaya herhangi bir zararı bulunmamaktadır.

Bursit Tedavi Edilmezse

Bursit tutulan eklemin dinlendirilmesi ve iltihap giderici ilaç kullanımıyla genellikle düzelir (enfeksiyon varsa antibiyotik kullanımı da gerekir). Fakat eklem korunmaz, iltihap giderici ilaçlar kullanılmaz, soğuk kompres gibi uygulamalar yapılmazsa bursitten kaynaklanan eklem ağrıları şiddetlenir hastanın hareket yeteneğini iyice kısıtlar. Ayrıca erken dönemde önlem alınmazsa eklem şişliği iyice artabilir ve hareketlerin kısıtlanmasına neden olabilir. Bu yüzden bursit erken dönemde bir doktor eşliğinde tedavi edilmelidir.

Bursit Hastalığına Ne İyi Gelir?

Bursit genellikle eklemin uzun süre kullanılması ve eklemin sürekli temasa maruz kalması sonucu oluşur. Bu durumun önüne geçmek gerekir.

• Hastanın gün içinde yapacağı aktivitelerde kısa aralar vererek eklemin sürekli basıya maruz kalmasını engellemek ilerlememiş bursit için iyi olur.
• Tek seferlik yoğun egzersizler yerine uzun vadeli kısa egzersizler yararlıdır.
• Hastanın dizinin bursit gelişmemesi için dizini sert zemine koymaması veya dizlik kullanması faydalıdır. Kalçada bursit gelişmemesi için uzun süre sert zeminde oturmaması ve altına yumuşak şeyleri alması faydalıdır. Masa başı çalışan kişilerin dirseklerini uzun süreli temaslardan koruması faydalıdır.
• Şişlik olan ekleme uygulanacak soğuk kompresin dizdeki şişliğin ve ağrının hafiflemesine faydası olur.
• Bursit gelişen eklemin hareket ettirilmemesi, dinlendirilmesi hasta için önemli derecede faydalıdır.

Bursit Hastalığına Ne İyi Gelmez?

• Bursitli eklemin dinlendirilmesi ve hareket ettirilmemesi tedavi için önemlidir. Bursitli eklemin hareket ettirilmesi bursite iyi gelmez.
• Uzun süre aynı pozisyonda kalmak eklemi zorlayacağı için bursit için iyi değildir.
• Hareket halinde olduğumuzda eğer ağrı oluşursa hareketi sonlandırmamız gerek. Aksi takdirde hasar oluşabilir.
• Fazla miktarda kırmızı et tüketimi vücutta asit birikimine neden olabileceği için bursite zararı olabilir. Tüketiminin azaltılmasında fayda vardır.

Bursit İlaçları

Bursit hastalığının tedavisinde kullanılan ilaçlar temel olarak 3 sınıftır. Bunlar NSAİİ, kortikosteroid ve antibiyotiklerdir.

NSAİİ ilaç grubu ağrı kesici özelliği bulunmakla birlikte iltihap giderici özelliği de bulunmaktadır. Bu ilaç grubunun peptik ülser oluşumu, böbrek rahatsızlığı gibi yan etkileri olabilmektedir. Bu nedenle kullanımını seçerken hastaların ayrı ayrı olarak değerlendirilmesi gerekir.

Kortikosteroid ilacı bursanın içinde bulunan iltihaplı sıvının alınması sonrası bursa içine enjekte edilerek eklemin rahatlatılması sağlanır.

Eğer hastanın bursiti septik tarzdaysa yani bir enfeksiyöz ajan bulunuyorsa bursa içindeki sıvıda hastaya antibiyotik de verilmesi gerekir. Bursa içindeki sıvıda bakteriyel kültür çalışılıp etken tespit edilmeli. Tespit edilen etkene yönelik antibiyotik tedavisi hastaya başlanmalıdır.

Bursit Ameliyatı

Bursit hastalığı genellikle rahatsız olan eklemin dinlendirilmesi ve soğuk kompres, ağrı kesici kullanımı gibi destekleyici yöntemlerle yüksek oranda tedavi edilir. Bu yöntemlerin işe yaraması ya da iyileştikten sonra bursanın tekrar hasarlanması sonucu bursitin kronikleşmesi sonucu cerrahi tedavi yöntemi kullanılır.

Cerrahi olarak tedavi edilen bursitlerden en sıkı trokanterik (kalça bölgesi) bursit kaynaklı bursittir. Kalça kemiğine yapışık olarak bulunan bu bursitin iltihaplanıp sıvı toplaması sonucu hastada hareket kısıtlılığı yaratır. Normal bursit tedavisinin işe yaramaması ya da bursitin tekrarlaması sonucu cerrahi olarak bursit alınabilir. Bursitin alınması vücuda herhangi bir zararı yoktur ve gayet kolay bir ameliyattır.

Çocuklarda Bursit

Bursit hastalığı görülme yaşı genellikle yetişkinlik dönemidir. Cinsiyet açısından kadınlarda daha sık görülür. Bireyden bireye görülme olasılığı değişir.

Çocukluk çağında görülebilecek bursit tipi dirsek bursitidir. Okul çağı çocuklarının uzun süre klavye kullanımı ya da dersler sebebiyle masaya uzun süre dirsekle temasta bulunmaları buna sebeptir.

Bursit için Hangi Doktora Gidilir?

Bursit bir eklem rahatsızlığıdır. Bu tür eklem rahatsızlıklarında uzman bir Ortopedi uzmanına başvurmak gerekir.

Bursit hastalığının ilk başlangıç belirtisi tutulan eklemde ağrıdır. Bursit hastalığının daha fazla ilerleyip daha fazla şikâyete sebebiyet vermeden hastanın uzman bir doktora başvurması faydalı olacaktır.