Meningokok aşısı, Neisseria meningitidis bakterisinin neden olduğu menenjit ve sepsis gibi hayatı tehdit eden enfeksiyonlara karşı koruma sağlayan kritik bir aşıdır. Bu bakteri, 5 yaş altı çocuklarda ve genç yetişkinlerde ölümcül komplikasyonlara yol açabilir. Aşıyla önlenebilen bu hastalıklar, hızlı ilerlemesi ve yüksek ölüm oranı nedeniyle tıbbi acil durum kabul edilir.
Meningokok Hastalığının Tehlikeleri
Meningokok enfeksiyonları 24 saat içinde ölüme yol açabilir. En yaygın tipler A, B, C, W ve Y’dir. Türkiye’de en sık B ve W tipleri görülür. Belirtiler başlangıçta grip benzeri olup hızla şiddetlenir:
- Yüksek ateş ve şiddetli baş ağrısı
- Boyun tutulması ve fotofobi
- Koyu mor döküntüler (sepsis işareti)
- Bilinç bulanıklığı ve nöbetler
Aşı Tipleri ve Koruma Kapsamı
- Konjuge Aşılar (MenACWY): A, C, W, Y tiplerine karşı korur. 9-23 ay arası 2 doz, 2-55 yaş arası tek doz uygulanır.
- Protein Bazlı Aşılar (MenB): B tipine özeldir. 10 yaş üstü 2 doz halinde verilir.
- Pentavalan Aşı (MenABCWY): 2023’te ABD’de onaylanan tüm tipleri kapsayan tek aşı.
Kimler Mutlaka Aşı Olmalı?
- Tüm bebekler (ilk doz 9. ayda)
- Ergenler (14-16 yaş arası rapel)
- Üniversite öğrencileri (yurt ortamı riski)
- Askerlik görevlileri
- Dalak fonksiyon bozukluğu olanlar
- HIV pozitif bireyler
- Endemik bölgelere seyahat edecekler
Aşı Uygulama Takvimi
| Yaş Grubu | MenACWY | MenB |
|—————-|—————|—————|
| 9-23 ay | 2 doz (3 ay ara)| 2 doz (1 ay ara)|
| 2-10 yaş | Tek doz | Gerekmez |
| 11-18 yaş | Tek doz + 5 yılda rapel | 2 doz (1 ay ara) |
Yan Etkiler ve Güvenlik
Aşılar genellikle iyi tolere edilir. Sık görülen yan etkiler:
- Enjeksiyon bölgesinde kızarıklık (%30)
- Hafif ateş (%15)
- Baş ağrısı (%10)
Ciddi alerjik reaksiyon riski 1 milyon dozda 1’den azdır.
Seyahat ve Özel Durumlarda Aşılama
Hac ve umre ziyaretleri öncesi MenACWY zorunludur. Sahra Altı Afrika "menenjit kuşağı" ülkelerine seyahatte dörtlü aşı + MenB önerilir. Pandemi sonrası meningokok vakalarında %40 artış bildirilmiştir.
Türkiye’deki Durum ve Maliyet
Aşı ulusal programa henüz alınmamıştır. MenACWY ortalama 1500-2000 TL, MenB 2500-3000 TL arasındadır. Sosyal güvencesi olanlar özel reçeteyle %50 geri ödeme alabilir.
Aşının Koruyuculuk Süresi
MenACWY aşısı 5 yıl sonra rapel gerektirir. MenB’nin koruyuculuğu 4 yılda %80’e düşer. Yapılan çalışmalar aşılamayla menenjit vakalarında %75 azalma sağlandığını göstermektedir.
Aşı Reddi Durumunda Riskler
Aşısız bireylerde hastalık riski 23 kat artar. Hastalık geçirenlerin %20’sinde işitme kaybı, beyin hasarı veya uzuv kaybı gelişir. Ölüm oranı tedaviye rağmen %15’tir.
