Kortizon, böbreküstü bezleri tarafından üretilen bir steroid hormonudur. Tıpta iltihaplı hastalıkların tedavisinde kullanılan sentetik formları, bağışıklık sistemini baskılayıcı ve anti-inflamatuar etkileriyle önemli bir tedavi aracıdır. Ancak kontrolsüz kullanımı ciddi yan etkilere yol açabilir.

Kortizonun Tıbbi Kullanım Alanları
Kortizon tedavisi, otoimmün hastalıklarda ve inflamatuar durumlarda reçete edilir. Romatoid artritte eklem iltihabını azaltır, astım ataklarında hava yollarındaki ödemi çözer. Sedef hastalığı gibi cilt rahatsızlıklarında topikal formları lezyonları iyileştirir. Alerjik reaksiyonlarda anafilaksi riskini düşürür. Organ nakli sonrası reddi önlemek için immünosupresan olarak kullanılır.

Yan Etkiler ve Risk Yönetimi
Kısa süreli kullanımda yüzde şişme, iştah artışı ve uyku bozuklukları görülebilir. Uzun süreli tedavilerde ise kemik erimesi, şeker hastalığı ve hipertansiyon riski artar. Ciltte incelme ve çatlaklar topikal uygulamalarda sık karşılaşılan sorunlardır. Psikiyatrik etkiler arasında depresyon ve mani atakları yer alır. Bu riskleri azaltmak için doktorlar minimum etkili doz prensibiyle hareket eder ve tedavi süresini kısıtlar.

Kritik Kontrendikasyonlar
Aktif enfeksiyonu olanlarda, aşı uygulamaları öncesinde ve tüberküloz hastalarında kullanımı sakıncalıdır. Diyabet hastalarında kan şekeri kontrolünü bozabilir. Glokomu tetikleyebileceğinden göz içi basıncı yüksek bireylerde dikkatle kullanılır. Hamilelikte fetal gelişimi etkileyebileceğinden ancak hayati durumlarda tercih edilir.

Uygulama Yöntemleri

• Oral Tabletler: Sistemik etki için reçete edilir. Sabah saatlerinde alınarak doğal kortizol ritmine uyum sağlanır.
• Topikal Kremler: Egzama ve dermatit tedavisinde sınırlı alanlara uygulanır.
• İnhaler Formlar: Astımda direkt solunum yollarına etki eder.
• Enjeksiyonlar: Eklem içi uygulamalarda lokal inflamasyonu kontrol altına alır.

Hasta Uyumu İçin Stratejiler
Doktorlar, hastalara tedavi süresince kalsiyum ve D vitamini takviyesi önerir. Tuz kısıtlaması ve potasyumdan zengin beslenme ödem kontrolüne yardımcı olur. Ani kesilmenin böbreküstü bezi yetmezliğine yol açabileceği unutulmamalıdır. Doz azaltma protokolleri titizlikle takip edilmelidir.

Kortizon Sonrası Takip
Tedavi bitiminde adrenal yetmezlik belirtileri (halsizlik, tansiyon düşüklüğü) açısından 6 ay izlem yapılır. Kemik yoğunluğu ölçümü osteoporoz riski taşıyanlarda önerilir. Göz muayeneleri glokom ve katarakt gelişimini erken saptamak için kritiktir.

Doğal Kortizol Dengesi
Stres yönetimi ve düzenli uyku, vücudun kortizol üretimini dengelemeye yardımcı olur. Yoga ve meditasyon gibi teknikler hipotalamus-hipofiz-adrenal aksını düzenler. Düşük glisemik indeksli beslenme insülin direnci ve kortizol dalgalanmalarını önler.