Sıtma, Plasmodium cinsi parazitlerin neden olduğu ve özellikle tropikal bölgelerde yaygın olan bir hastalıktır. İnsanlara başlıca Anopheles cinsi dişi sivrisinekler aracılığıyla bulaşır. İşte sıtmanın bulaşma mekanizmaları ve korunma yöntemleri:

1. Sivrisinek Kaynaklı Bulaş

• Anopheles Sivrisineğinin Rolü: Dişi sivrisinekler, sıtma parazitini taşıyan bir insanın kanını emdikten sonra paraziti alır. Parazit, sivrisineğin vücudunda gelişimini tamamladıktan sonra başka bir insanı ısırdığında bulaşır.
• Aktif Olduğu Zamanlar: Bu sivrisinekler genellikle gün batımından şafağa kadar aktiftir ve nemli ortamlarda ürer.

2. Kan Yoluyla Bulaşma

• Kan Nakli: Sıtma paraziti taşıyan bir kişiden alınan kanın transfüzyonu ile bulaşabilir. Gelişmiş tarama yöntemleri sayesinde bu risk düşük olsa da gelişmekte olan ülkelerde nadiren görülür.
• Organ Nakli veya İğne Paylaşımı: Kontamine iğneler veya organ nakli yoluyla da geçebilir.

3. Anneden Bebeğe Geçiş

• Hamilelikte Vertikal Bulaş: Plasenta yoluyla anneden fetüse geçiş mümkündür. Bu durum, düşük doğum ağırlığı veya erken doğum riskini artırır.
• Doğum Sırasında: Nadiren doğum kanalından direkt temasla da bulaşabilir.

4. Laboratuvar Kazaları

• Tıbbi Personel Riskleri: Parazit içeren kan veya dokularla temas eden sağlık çalışanları, uygun korunma önlemi alınmazsa enfekte olabilir.

Sıtma Bulaşmasını Kolaylaştıran Faktörler

• İklim Koşulları: Sıcak ve nemli iklimler, sivrisinek üremesi için idealdir.
• Seyahat Öyküsü: Sıtmanın endemik olduğu bölgelere (Sahra Altı Afrika, Güneydoğu Asya) seyahat edenlerde risk yüksektir.
• Bağışıklık Sistemi Zayıflığı: HIV/AIDS veya kemoterapi gören hastalar daha savunmasızdır.

Korunma Yöntemleri

• Sivrisinek Ağları: Böcek ilacı emdirilmiş cibinlikler, gece boyunca koruma sağlar.
• İlaçlı Spreyler: DEET içeren repellentler, sivrisinek ısırıklarını %90’a kadar azaltır.
• Kemoprofilaksi: Sıtma riski olan bölgelere seyahat edecekler için doktor kontrolünde antimalaryal ilaçlar önerilir.
• Çevresel Önlemler: Durgun suların temizlenmesi sivrisinek üreme alanlarını ortadan kaldırır.

Sık Sorulan Sorular

• Sıtma Öpüşmeyle Bulaşır mı? Hayır, tükürük veya günlük temasla bulaşmaz.
• Evcil Hayvanlardan Geçer mi? Plasmodium paraziti yalnızca insan ve sivrisinek arasında döngü yapar.

Hangi Durumlarda Doktora Başvurulmalı?
Ateş, titreme, terleme ve baş ağrısı gibi belirtilerle birlikte sıtma riski olan bir bölgeden dönüldüyse acilen enfeksiyon hastalıkları uzmanına gidilmelidir. Erken tanı, komplikasyonları önlemede kritik öneme sahiptir.