Kuduz, merkezi sinir sistemini hedef alan ve ölümcül sonuçlar doğurabilen viral bir hastalıktır. Rhabdoviridae ailesine ait kuduz virüsü (Lyssavirus), enfekte hayvanların tükürüğüyle temas sonucu insanlara bulaşır. Erken müdahale edilmezse %100’e yakın ölüm riski taşıyan bu hastalık, doğru korunma ve tedavi yöntemleriyle önlenebilir.
Kuduz Nasıl Bulaşır?
Kuduz virüsü genellikle enfekte bir hayvanın ısırması veya tırmalamasıyla vücuda girer. Virüs, tükürük yoluyla açık yaralara, mukoza zarlarına (göz, ağız) veya sinir dokularına temas ettiğinde bulaşır. Köpekler, yarasalar, tilkiler ve rakunlar başlıca taşıyıcılardır. Nadiren organ nakli veya solunum yoluyla (mağara ortamında yarasa dışkısı solumak) da bulaşabilir.
Kuduz Belirtileri Nelerdir?
Kuluçka süresi genellikle 1-3 ay arasında değişir ancak 1 hafta ile 1 yıl arasında da görülebilir. İlk belirtiler ateş, halsizlik ve ısırık bölgesinde karıncalanma hissidir. İlerleyen dönemde nörolojik semptomlar ortaya çıkar: hidrofobi (sudan korkma), hiperaktivite, yutma güçlüğü ve felç. Belirtiler başladıktan sonra hastalık genellikle ölümle sonuçlanır.
Kuduz Tanısı Nasıl Konulur?
Klinik bulgular ve hasta öyküsü (hayvan teması) tanıda kritik rol oynar. Kesin teşhis için laboratuvar testleri kullanılır: direkt floresan antikor testi (DFA) ile beyin dokusunda virüs aranır. Canlı hastalarda tükürük, kan veya omurilik sıvısından PCR testi yapılabilir.
Acil Tedavi ve Müdahale
Kuduz şüpheli bir temas sonrası derhal yara temizliği yapılmalıdır. Yaraya sabunlu suyla 15 dakika boyunca yıkama, virüs yükünü %90’a kadar azaltır. Sonrasında kuduz immünglobulin (HRIG) ve kuduz aşısı uygulanır. Aşı, 0-3-7-14-28. günlerde toplam 5 doz şeklinde yapılır. Belirtiler ortaya çıktıktan sonra etkili bir tedavi yoktur.
Kuduzdan Korunma Yöntemleri
- Evcil hayvanların düzenli aşılanması zorunludur.
- Yabani hayvanlarla temastan kaçınılmalı, ölü hayvanlara çıplak elle dokunulmamalıdır.
- Seyahat ederken bölgesel kuduz riski araştırılmalı ve gerekiyorsa temas öncesi aşı yapılmalıdır.
- Riskli meslek grupları (veterinerler, mağara araştırmacıları) önleyici aşı olmalıdır.
Sık Sorulan Sorular
- Kuduz aşısı ne zaman yapılmalı? Temastan sonraki ilk 24 saat içinde başlanmalıdır.
- Isırılan bölge nasıl temizlenmeli? Bol sabunlu su ile en az 15 dakika yıkanmalı.
- Kuduz aşısının yan etkisi var mı? Hafif ateş veya enjeksiyon bölgesinde ağrı görülebilir.
Kuduz, acil müdahale gerektiren bir sağlık sorunudur. Şüpheli bir hayvan teması durumunda vakit kaybetmeden enfeksiyon hastalıkları uzmanına veya acil servise başvurulmalıdır.
