Hamilelikte kansızlık (anemi), kırmızı kan hücrelerinin veya hemoglobin miktarının normalden düşük olmasıdır. Gebelikte kan hacmi %50 artarken, kırmızı kan hücrelerindeki artış bu oranı yakalayamaz. Bu fizyolojik değişim, özellikle demir, folik asit veya B12 eksikliğiyle birleştiğinde anemi riskini önemli ölçüde yükseltir.
Kansızlığın Başlıca Nedenleri
Gebelikte en sık demir eksikliği anemisi görülür. Bebek ve plasentanın artan demir ihtiyacı, yetersiz beslenme veya emilim bozuklukları bu durumu tetikler. Folik asit eksikliği ise hücre bölünmesindeki rolü nedeniyle özellikle ilk trimesterde kritik önem taşır. Nadiren B12 vitamini eksikliği veya kronik hastalıklar da anemiye yol açabilir.
Belirtiler ve Tanı
- Soluk cilt, tırnak yatakları ve göz kapakları
- Sürekli yorgunluk ve enerji düşüklüğü
- Nefes darlığı ve merdiven çıkmada zorlanma
- Baş dönmesi veya bayılma hissi
Tanı için hemoglobin (Hb) seviyesi ölçülür: Hb < 11 g/dL (1. trimester) veya < 10.5 g/dL (2-3. trimester) anemi kabul edilir. Ferritin testi demir depolarını değerlendirmede altın standarttır.
Anne ve Bebek İçin Riskler
Tedavi edilmeyen anemi; erken doğum, düşük doğum ağırlığı ve fetal gelişim geriliği riskini artırır. Annede ise doğum sonrası depresyon, enfeksiyonlara yatkınlık ve kan transfüzyonu ihtiyacı gibi komplikasyonlar görülebilir. Ağır vakalarda kalp yetmezliği gelişebilir.
Tedavi Yöntemleri
- Demir Takviyeleri: Günlük 30-60 mg elementer demir içeren preparatlar. Emilimi artırmak için C vitamini ile alınmalı, çay-kahve tüketimi sınırlandırılmalı.
- Beslenme Düzenlemesi: Kırmızı et, yumurta, pekmez, kuru baklagiller ve yeşil yapraklı sebzeler demir açısından zengin kaynaklardır.
- İntravenöz Demir: Oral tedaviye yanıt alınamayan veya şiddetli vakalarda tercih edilir.
- Kan Transfüzyonu: Hb < 7 g/dL olan semptomatik hastalarda acil müdahale gerektirir.
Önleme Stratejileri
- Gebelik öncesi demir depolarının kontrolü
- Prenatal vitaminlere hamile kalmadan 3 ay önce başlanması
- Haftada 2-3 kez kırmızı et tüketimi
- Çay/kahvenin yemeklerden en az 1 saat sonra içilmesi
- Demir emilimini engelleyen kalsiyum takviyelerinin farklı öğünlerde alınması
Takip ve İzlem
Riskli gebelerde 28. haftada Hb kontrolü şarttır. Demir tedavisi başlandıktan 4 hafta sonra hemoglobin düzeyi %1 g/dL yükselmezse altta yatan emilim bozukluğu veya kanama araştırılmalıdır.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Nefes darlığı, çarpıntı veya aşırı halsizlik durumunda acil konsültasyon gereklidir. Demir ilacı kullanırken şiddetli kabızlık, koyu renkli dışkı veya mide ağrısı gelişirse doz ayarlaması için doktora danışılmalıdır.
