Kan şekeri ölçümü, diyabet yönetiminin temel taşıdır ve doğru teknikle yapılmadığında ciddi hatalara yol açabilir. Bu yazıda, evde ve klinik ortamlarda kullanılan şeker ölçüm yöntemlerini, doğru uygulama adımlarını ve sık yapılan hataları detaylıca ele alacağız.
Şeker Ölçümünün Önemi
Düzenli kan şekeri takibi, diyabet komplikasyonlarını önlemede hayati rol oynar. Yüksek veya düşük glikoz değerlerinin erken tespiti, insülin doz ayarlamaları, beslenme planlaması ve ilaç etkinliğinin değerlendirilmesi için kritik veriler sağlar. Kontrolsüz diyabet; böbrek yetmezliği, nöropati ve retinopati gibi geri dönüşsüz hasarlara neden olabilir.
Yaygın Kullanılan Ölçüm Yöntemleri
- Kapiller Kan Ölçümü (Parmak Ucu): Evde glikoz ölçüm cihazlarıyla yapılır. Hızlı sonuç verir ancak hijyen kurallarına uyulmazsa hatalı çıkabilir.
- Venöz Kan Testi: Laboratuvarda yapılır. Açlık/tokluk şekeri ve HbA1c ölçümü için altın standarttır.
- Sürekli Glikoz İzleme (CGM): Deri altına yerleştirilen sensörle 24 saatlik şeker profilini gösterir. Tip 1 diyabetlilerde kullanımı yaygınlaşmaktadır.
Doğru Ölçüm İçin Kritik Adımlar
- El Temizliği: Ölçüm öncesi sabunlu suyla yıkanmamış ellerde kalıntılar (yemek, meyve suyu) yanlış yüksek sonuçlara neden olur.
- Lanset Seçimi: Deri kalınlığına uygun iğne derinliği ayarlanmalıdır (genellikle 2-3 mm).
- Kan Alma Tekniği: Parmak yan tarafından delinmeli, ilk damla silinip ikincisi kullanılmalıdır.
- Striplerin Saklanması: Nemli ortamlarda bozulmayı önlemek için kutusunda muhafaza edilmeli.
Normal Değerler ve Anormallikler
- Açlık Kan Şekeri: 70-100 mg/dL (normal), 100-125 mg/dL (prediyabet), ≥126 mg/dL (diyabet)
- Tokluk (2. saat): <140 mg/dL (normal), 140-199 mg/dL (prediyabet), ≥200 mg/dL (diyabet)
- HbA1c: <%5.7 (normal), %5.7-6.4 (prediyabet), ≥%6.5 (diyabet)
Ölçüm Hatalarına Yol Açan Faktörler
- Çevresel Etkenler: Yüksek nem, aşırı sıcak/soğuk ortamlar
- Fizyolojik Durumlar: Dehidrasyon, anemi, üremi
- İlaç Etkileşimleri: Yüksek doz C vitamini, parasetamol
Evde Ölçüm Sıklığı Tavsiyeleri
- Tip 1 Diyabet: Günde 4-8 kez (öğün öncesi/sonrası, gece)
- Tip 2 Diyabet (İnsülin Kullanan): Günde 2-4 kez
- Oral İlaç Kullananlar: Haftada 1-2 profil (açlık-tokluk)
Doktora Başvurmayı Gerektiren Durumlar
- Sabah açlık şekerinin sürekli >130 mg/dL olması
- Gece hipoglisemi atakları (terleme, çarpıntı)
- HbA1c’nin %7’nin üzerinde seyretmesi
Teknolojik Gelişmeler ve Gelecek
Yapay pankreas sistemleri ve giyilebilir sensör teknolojileri, diyabet yönetiminde devrim yaratmaktadır. Akıllı telefon entegrasyonlu cihazlar, anlık verileri doktorlarla paylaşarak uzaktan takip imkanı sunar.
