Endarterektomi, atardamarlardaki tıkanıklıkları cerrahi yolla temizleyerek kan akışını restore eden hayati bir operasyondur. Özellikle karotis (şah damarı) ve bacak damarlarındaki ciddi darlıklarda uygulanır. İşte bu yaşam kurtarıcı prosedürün detayları:

Endarterektomi Nedir?
Damar içinde biriken aterosklerotik plakların cerrahi olarak çıkarılması işlemidir. Bu plaklar, kolesterol, kalsiyum ve fibröz dokudan oluşur. Zamanla damarı daraltarak felç veya kangren riskini artırır. Özellikle karotis arter tıkanıklığı olan hastalarda inme önlemede altın standarttır.

Hangi Durumlarda Gereklidir?

• Karotis Darlığı: %70’ten fazla darlık ve geçici iskemik atak (TIA) öyküsü
• Bacak Damarı Tıkanıklığı: Yürürken şiddetli ağrı (klodikasyo) veya iyileşmeyen yaralar
• Böbrek Damarı Stenozu: Kontrolsüz hipertansiyon veya böbrek fonksiyon kaybı
• Bağırsak Damarı Tıkanıklığı: Kronik karın ağrısı veya sindirim sorunları

Ameliyat Öncesi Hazırlık

1. Detaylı Görüntüleme: Doppler USG, Anjiyografi veya MR Anjiyo ile tıkanıklık haritalandırılır.
2. Kan Sulandırıcı Düzenlemesi: Aspirin gibi ilaçlar operasyon öncesi geçici olarak kesilir.
3. Anestezi Değerlendirmesi: Kalp-akciğer fonksiyonları analiz edilir.

Cerrahi Teknikler ve Süreç

1. Klasik Endarterektomi:

   • Damar üzerinde kesi açılarak plak direk çıkarılır.
   • %90 vakada tercih edilen yöntemdir.
   • İşlem süresi: 2-3 saat.

2. Eversiyon Endarterektomisi:

   • Damar kesilerek dışa çevrilir ve plak temizlendikten sonra yeniden dikilir.
   • Daha az dikiş komplikasyonu riski taşır.

Komplikasyonlar ve Risk Yönetimi

• Erken Dönem: %1-3 inme riski, kanama, enfeksiyon
• Geç Dönem: Damar daralmasının nüksetmesi (%5-10)
• Risk Azaltma: Mikrocerrahi teknikler ve intraoperatif ultrason kullanımı

İyileşme ve Takip

• Hastanede Kalış: 2-4 gün
• Fiziksel Aktivite: 2 hafta ağır kaldırma yasağı
• Kontrol Zamanları:
  • 1. hafta: Dikiş kontrolü
  • 6. ay: Doppler USG ile damar açıklığı değerlendirmesi
• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Sigara bırakma, Akdeniz diyeti, düzenli yürüyüş

Alternatif Tedaviler

• Anjiyoplasti ve Stent: Yüksek cerrahi riskli hastalarda tercih edilir.
• Bypass Cerrahisi: Uzun segment tıkanıklıklarda uygulanır.
• Medikal Tedavi: Statinler ve antiplatelet ilaçlar erken evrelerde kullanılır.

Kimler Uygular?
Vasküler cerrahi uzmanları tarafından, tam teşekküllü hastanelerde gerçekleştirilir. Ameliyat sonrası 10 yıllık damar açıklık oranları karotis için %85, periferik damarlarda %70 civarındadır.