Astım, hava yollarının kronik inflamasyonu sonucu nefes darlığı, hırıltı ve öksürükle karakterize bir solunum yolu hastalığıdır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünyada 260 milyondan fazla kişiyi etkileyen bu rahatsızlık, uygun tedavi ve yaşam tarzı düzenlemeleriyle kontrol altına alınabilir.

Astımın Temel Mekanizması
Hava yollarında aşırı duyarlılık ve daralmaya neden olan astım, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin etkileşimiyle ortaya çıkar. Alerjenler, enfeksiyonlar veya irritanlarla temas sonrası bronş duvarlarında şişme, mukus üretiminde artış ve kasılmalar meydana gelir. Bu süreç solunum fonksiyonlarını önemli ölçüde kısıtlar.

Başlıca Tetikleyiciler

• Polen, ev tozu akarları, küf mantarları gibi alerjenler
• Hava kirliliği, sigara dumanı, kimyasal buharlar
• Soğuk hava, egzersiz veya yoğun duygusal stres
• Viral solunum yolu enfeksiyonları
• Aspirin ve bazı ağrı kesiciler

Astım Türleri ve Özellikleri

1. Alerjik Astım: En yaygın türdür. Genetik geçiş gösterir ve genellikle çocuklukta başlar.
2. Alerjik Olmayan Astım: Stres, hava değişimi veya hormonal dalgalanmalarla tetiklenir.
3. Mesleki Astım: Kimyasal maddelere maruziyet sonucu gelişir.
4. Egzersize Bağlı Astım: Fiziksel aktivite sırasında belirtiler şiddetlenir.

Klinik Belirtiler

• Nefes darlığı (özellikle geceleri ve sabaha karşı)
• Hırıltılı solunum (wheezing)
• Göğüste sıkışma hissi
• İnatçı kuru öksürük (balgamsız)
• Egzersiz kapasitesinde azalma

Tanı Yöntemleri

1. Spirometri: FEV1/FVC oranı ölçümü (astımda <0.7)
2. Reversibilite Testi: Bronkodilatör sonrası FEV1’de %12’den fazla artış
3. PEF Takibi: Evde günlük zirve akım ölçümleri
4. Alerji Testleri: Deri prick testi veya spesifik IgE ölçümü

Modern Tedavi Yaklaşımları

• Kontrol Edici İlaçlar:
  • İnhaler kortikosteroidler (Flutikazon)
  • Uzun etkili beta agonistler (Salmeterol)
  • Lökotrien reseptör antagonistleri (Montelukast)
• SMART Protokolü: Tek inhalerde formoterol/budesonid kombinasyonu
• Biyolojik Tedaviler:
  • Anti-IgE (Omalizumab)
  • Anti-IL5 (Mepolizumab) şiddetli alerjik astımda

Atak Yönetimi

1. Hızlı etkili bronkodilatör (Salbutamol) 2-4 puf
2. 20 dakika sonra tekrar ölçüm
3. Yanıt alınamazsa acil servise başvuru
4. Oksijen desteği ve sistemik kortikosteroid uygulaması

Yaşam Tarzı Düzenlemeleri

• Ev Ortamı:
  • Anti-alerjik yatak kılıfları
  • HEPA filtreli hava temizleyiciler
  • Nem oranını %40-50 arasında tutma
• Beslenme:
  • Omega-3’ten zengin besinler (somon, ceviz)
  • D vitamini takviyesi
  • İşlenmiş gıdalardan kaçınma
• Fiziksel Aktivite:
  • Yüzme ve tempolu yürüyüş
  • Isınma egzersizleri ile egzersiz astımı önleme

Astım Kontrol Testi (AKT)
Hastaların ayda bir uygulayabileceği 5 soruluk testle kontrol düzeyi değerlendirilir:

1. Belirtilerin haftada kaç gün görüldüğü
2. Gece uyanma sıklığı
3. Rahatsızlık nedeniyle aktivite kısıtlaması
4. Nefes açıcı kullanım sıklığı
5. Genel kontrol algısı

Hamilelikte Astım Yönetimi
Gebelikte iyi kontrol edilmeyen astım, düşük doğum ağırlığı ve preeklampsi riskini artırır. Güvenle kullanılabilecek ilaçlar:

• Kategori B: Budesonid, Salbutamol
• Kategori C: Montelukast, Formoterol

Acil Durum İşaretleri

• Konuşmada zorlanma
• Dudak/tırnaklarda morarma
• Kaburga aralarında çekilme
• PEF değerinin %50’nin altına düşmesi

Korunma Stratejileri

• Yıllık grip aşısı
• Alerji immünoterapisi (aşı tedavisi)
• Sigaradan aktif/pasif kaçınma
• Hava kalitesi izleme uygulamaları
• Kişiselleştirilmiş astım eylem planı oluşturma