Vitamin Eksikliği

Vitamin Eksikliği Nedir?

Vitaminler vücudun dengeli ve sağlıklı bir şekilde çalışmasının devamlılığında önemli rolü olan organik bileşiklerdir. Vücutta pek çok hastalığın meydana gelmesini engelleyen vitaminlerin eksikliğinde oldukça ciddi hastalıklar meydan gelmektedir. Vitaminler; yağda eriyen ve suda eriyen vitaminler olarak iki gruba ayrılmaktadır. Yağda eriyen vitaminler; A, D, E ve K vitaminleri; suda eriyen vitaminler; B ve C vitaminleridir. 

Vitamin alımı özellikle yenilen besinlerden olmakla birlikte bazı vitaminler de gerekli ön maddelerin alınmasıyla vücutta sentezlenebilmektedir. 

Besinlerle alımında azalma veya vücutta yetersiz sentezlenmesi sonucunda vitaminlerin dengeli miktarında azalma olmasına vitamin eksikliği denir.  

Vitamin Eksikliği Tipleri (Çeşitleri) Nelerdir?

Yağda eriyen veya suda eriyen vitaminlerin eksikliğinde vücutta birçok hastalık meydana gelmektedir. 

Yağda Eriyen Vitaminlerin Eksiklikleri

• A vitamini Eksikliği: A vitamini özellikle büyüme, gelişmede ve göz sağlığında önemli rolü olan bir vitamindir. Gece körlüğü A vitamini eksikliğinde görülen hastalıklardandır. Bitkisel ve hayvansal birçok besinden A vitamini alımı olmaktadır. Bu besinler: yumurta, süt, peynir; havuç, ıspanak, brokoli gibi besinlerdir. A vitamini eksikliğinde görme kalitesinde bozulmalar, cilt kuruluğu, saç ve tırnaklarda kırılmalar, ağız iç yaralarda artış ve bağışıklıkta düşüşler görülür. 
• D vitamini Eksikliği: D vitamini güneşten alınan ön maddeler ile vücutta sentezlenen vitaminlerdendir. Bu nedenle yeterli güneş ışığı alımı ile vücut için gerekli olan D vitamini sentezlenebilmektedir. D vitamini eksikliğinde kemik gelişiminde aksaklıklar meydana gelmektedir. Hormonlarla ilişkisi olan D vitamini, eksikliğinde hormonal bozukluklara da neden olmaktadır.  
• E vitamini Eksikliği: E vitamini antioksidan özelliği olan bir vitamindir. E vitamin eksikliğinde sinir sisteminde bozukluklar meydana gelmektedir. E vitamini yenilen pek çok besinde olduğu için eksikliği nadir olmaktadır. E vitamini içeren besinler; badem, soya yağı, ayçekirdeği yağı, turp, marul, maydanoz gibi besinlerde bulunmaktadır. 
• K vitamini Eksikliği: K vitamini kanın pıhtılaşmasında görevi olan ve bu nedenle de kalp damar sağlığında oldukça önemli yeri olan bir vitamindir. Balık ürünlerinde, karnabahar, brokoli, marul, maydanoz gibi besinlerde bol miktarda bulunur. 

Suda Eriyen Vitaminlerin Eksiklikleri

• B vitamini Eksikliği: B vitamini kompleks olarak bulunan vitaminlerdendir. Vücutta eksikliği en önemli olan B vitaminleri; B1 vitamini, B2 vitamini, B3 vitamini, B6 vitamini ve B12 vitaminleridir. 
  1. B1 vitamini eksikliği: B1 vitamini bir diğer adıyla tiamin, vücutta enerji ihtiyacında görevli olan önemli bir vitamindir. Eksikliğinde vücutta kas yorgunlukları ve halsizlik ve Beriberi hastalığı görülür. Tiamin içeren besinler; fındık, ceviz, kinoa, et, süt ve yumurtadır. 
  2. B2 vitamini eksikliği: ağız, göz ve burun çevresindeki kaşıntı ve döküntüleri önleyici etkisi olan B2 vitamini eksikliğinde ağız kenarında yaralar ve cilt sorunları meydana gelir. Dudak soyulması, ağız yarası ve uçuk B vitamini eksikliğinde görülmektedir. 
  3. B3 vitamini eksikliği: antioksidan etkisi olan vitaminlerden biridir. Tahıl, kuru baklagillerde fazlaca bulunur. 
  4. B6 vitamini eksikliği: enerji üretim mekanizmalarında görev alan vitaminlerden biridir. Tahıllar ve kuru baklagillerde bol miktarda bulunur. 
  5. B12 vitamini eksikliği: hayvansal gıdalarda bulunan B12 vitamini Türkiye toplumlarında eksikliği en çok görülen vitamindir. Eksikliğinde kişide yorgunluk, ağız içi yaralar, depresyon, iştahsızlık, huzursuz bacak sendromu, unutkanlık, yara iyileşmelerinde gecikme, kemik ve eklem ağrıları meydana gelir. B12 eksikliği depresyona ve unutkanlığa ve kulak çınlamasına neden olan vitamin eksiliğidir. Göz altı morlukları da B12 vitamin eksiliğinde görülen şikayetlerden biridir.
     • C vitamini Eksikliği: birçok meyve ve sebzeden alınabilen c vitamini günlük tüketimi gerektiren yani depolanmayan vitaminlerden biridir. Antioksidan özelliği, bağışıklık arttırıcı etkisi ve diş eti sağlığına etkisi ile oldukça önemli olan bir vitamindir. Diş eti kanaması yani skorbüt hastalığı C vitamini eksikliğine bağlı oluşur. Demir emilimini arttırarak anemi gelişiminde önleyicidir. Yeşil yapraklı sebzeler, turunçgillerde bol miktarda bulunur. 

Vitamin eksiklikleri kişide birçok farklı şikayet oluşturabilmektedir. Bu nedenle vitamin eksiliği olan kişilerde tüm şikayetler üzerine yoğunlaşılmalıdır. Vitamin eksikliği olan kişilerde görülebilecek şikayetler;

• Dolaşım sistemi bozuklukları: bazı vitaminler kan pıhtılaşma mekanizmalarında görev almaktadırlar. Bu vitaminlerin eksiklikleri kişide pıhtılaşma sorunları ve damarsal sorunlar meydana getirir. 
• Yara iyileşmesinde uzamalar: yara iyileşmeleri de vitaminlerin görev aldığı mekanizmalarla olmaktadır. Bu nedenle eksikliklerinde kişide yaraların düzelmesinde gecikmeler görülür. 
• Ağız içi yaralar ve ağız kenarlarında kurumalar, kızarıklıklar, çatlamalar 
• Diş eti sorunları ve diş etlerinde kanama, çekilmeler
• Ciltte kuruluk, saç ve tırnaklarda kırılmalar
• Bağışıklığın düşmesi
• Halsizlik ve yorgunluk 
• Görmede bozukluklar, görmenin azalması, gece körlüğü
• Depresyon
• İştahsızlık
• obezite
• Kansızlık( anemi)
• Kas ve kemiklerde güçsüzlükler
• Sinir sisteminde bozulmalar
• Kısırlık
• Cinsel işlev bozuklukları
• Kanamalarda artış
• Damar sertleşmeleri ve tıkanıklıkları
• Pallegra hastalığı
• Beriberi hastalığı
• skorbüt

Bu şikayetler suda eriyen vitaminler yani B ve C vitaminleri ile yağda eriyen vitaminler yani A,D,E ve K vitaminleri eksikliğinde görülmesi beklenen şikayetlerdir. Şikayetlerin şiddetinde vitamin eksikliğinin derecesi yani vitamin eksikliğinin ne kadar olup olmadığı önem arz etmektedir. 

Vitamin Eksikliği Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir?

Vitaminler sıklıkla beslendiğimiz besinlerden alınabilmektedir. Bu nedenle vitamin eksikliklerinin en sık nedeni beslenme sorunlarıdır. Fakat sadece beslenme sorunları vitamin eksikliğine neden olmaz. Vitamin eksikliği meydana getiren durumlar;

• Vitamin eksikliğinin en önemli nedeni beslenme ile yeterince vitamin alınmamasıdır. Beslenme eksikliği olan ve sağlıksız beslenen kişilerde vitamin eksikliğine bağlı şikayetler sıklıkla görülür. 
• Obezite; beslenme eksikliği yanında yanlış beslenme ve beraberinde görülen Obezite de bazı vitaminlerin eksikliğine neden olur. Obezitenin özellikle D vitamini eksikliğine neden olduğu bilinmektedir. 
• Yetersiz güneş ışığı alımı; güneş ışınlarından D vitamini ön maddesi alınmaktadır. Bu yüzden güneş ışığı yetersizliği D vitamininde eksiklik yapmaktadır. 
• Genetik hastalıklar ve genetik yatkınlıklar
• Mide hastalıkları
• Karaciğer ve böbrek hastalıkları
• Cilt hastalıkları
• Vegan ve vejetaryen beslenme yanında yeşil yapraklı besinlerden eksik beslenme de vitamin eksikliklerine neden olmaktadır. 
• İlaç kullanımı

Yukarıdaki nedenlerden de anlaşıldığı gibi vitamin eksiklikleri birçok nedenle ortaya çıkmaktadır. Bu yüzden vitamin eksikliği şikayetleri ortaya çıktıktan sonra özellikle neye bağlı ortaya çıktığının da belirlenmesi gerekir. 

Vitamin Eksikliği Teşhisi

Vitamin eksikliği teşhisinde anamnez yani hastalık hikayesi, fizik muayene ve laboratuvar tetkikleri oldukça önemli yer tutar. 

• Anamnez (hastalık hikayesi): Hastanın şikayetlerinin sorgulanması özellikle önemlidir. şikayetlerinin ne kadar zamandır olduğu, beslenme rutini, güneş ışığı alıp almadığı, ailesel yatkınlığı, ailedeki kalıtsal hastalıklar, ek hastalığının olup olmadığı sorgulanır. 
• Fizik muayene: Hastaya yapılacak muayenede cilt kuruluğu, ağız içi yara olup olmadığı, saç ve tırnak değişiklikleri, cilt renginde sararmalar, yara olup olmadığı, dilin üzerinde kuruluk veya renk değişiklikleri olup olmadığı bakılmalıdır. 
• Laboratuvar tetkikleri: Vitamin eksikliklerinin esas göstergesi kan tahlilidir. Kan tahlilinden birçok vitaminin eksikliği belirlenebilir. Tam kan sayımı, biyokimya yanında bazı vitaminlere özel tetkikler ile vitamin eksikliği belirlenir. Özellikle D vitamini ve B12 vitamini eksiklikleri için test yapılmaktadır. 

25-OH Vitamin D düzeyi ölçümde <20 ng/ml ölçülürse D vitamini eksikliğinden, 21-29 ng/ml arası ölçülürse D vitamini yetmezliğinden bahsedilir.  

Teşhisi yapılan vitamin eksikliği şiddetine göre tedavi planlaması aşamasına geçilir. 

Vitamin Eksikliği Tedavisi

Kişide vitamin eksikliklerinden biri veya birkaçı olduğu tespit edildikten sonra tedavi aşamasına geçilir. Tedavide vitamin eksikliğinin şiddetine göre planlama yapılır. Esas olarak, ağır vitamin eksikliklerinde ilaçlarla eksik vitamin yerine konulmaya çalışılırken hafif şiddetteki vitamin eksikliklerinde besin takviyeleri önerilir. 

Ölçümler ve belirtiler doğrultusunda ağır şiddette vitamin eksikliklerinde;

• D Vitamini Eksikliğinde Tedavi Metodu: 25-OH Vitamin D <30 ng/ml ise tedavi başlanır. 20-29 ng/ml aralığı için kolekalsiferol verilir. Kolekalsiferol 1500-2000 IU/gün dozunda verilir. 25-OH Vitamin D <20 ng/ml ise 50.000 IU/ hafta- 8 hafta yükleme dozu ile 1500-2000 IU/gün idame dozuyla tedavi planlanır. Ayrıca çocuklar, yaşlılar ve gebelerde gün içerisinde 45 dakika veya 1 saat süreyle güneşlenmenin de D vitamini sentezinde oldukça önemli olduğu bilinmektedir. Özellikle kollar ve bacaklar açık şekilde güneşlenmek faydalıdır. Balkonda güneşlenmede pencereli balkonlarda pencerenin açılması gerektiği unutulmamalıdır. Çünkü güneşten gelen ve D vitamini sentezinde görev alan güneş ışınlarının pencereden geçemediği unutulmaması gereken bir konudur.
• B12 Vitamin Eksikliğinde Tedavi Metodu: B12 vitamin eksikliği dereceğine göre besin takviyesi veya ilaç tedavisi uygulanır. İlaç tedavisinde tablet formu ve ampul yani enjeksiyon formu bulunmaktadır. Ciddi besin eksikliğinde özellikle kas içine veya cilt altına enjeksiyon yoluyla uygulanır. 
• Diğer vitamin eksikliklerinin de besin yoluyla takviyesi veya ilaç yoluyla tedavisi olabilmektedir. E vitamini eksikliği veya K vitamini eksikliği de enjeksiyon yoluyla tedavisi olan vitamin eksiklikleridir. Aynı şekilde C vitamini eksikliği de hap veya enjeksiyon şeklinde tedavi edilmektedir. 

Vitamin Eksikliği Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Vitamin eksiklikleri vücutta birçok yapıyı ilgilendirecek şikayetlere yol açtığı için mutlaka tedavi gerektirir. Tedavisi yapılmayan yani eksikliği yerine konmayan vitaminler şu komplikasyonlara neden olmaktadır;

• Kemik ve eklem güçsüzlükleri, hareket kısıtlılığı
• Damar tıkanıklığı, ateroskleroz, kalp krizi
• Deri, saç ve tırnak değişiklikleri
• Kanama bozuklukları, uzun süren ve durmayan kanamalar
• Şok
• Cinsel işlev bozuklukları
• Depresyon
• Direncin düşmesi, kolay hastalanma
• Nörolojik şikayetler
• Sinir sistemi bozuklukları
• Ölüm

Bebeklerde ve Çocuklarda Vitamin Eksikliği

Bebeklik ve çocukluk dönemi beslenmenin oldukça önemli olduğu dönemlerdir. Bu dönemlerde yetersiz ve sağlıksız beslenme sonucunda vitamin eksiklikleri görülmektedir. Bebeklik döneminde özellikle doğum sonrası uygulanan rutin K vitamini enjeksiyonu ile bebekte kanam sorunları ve pıhtılaşma ile ilgili hastalıkların önlenmesi amaçlanır. Ciddi malnütrisyonu yani beslenme eksikliği olan bebeklerde ek vitamin takviyeleri ile vitamin eksikliğine bağlı şikayetlerin görülmesi engellenmelidir. 

Çocukluk döneminde özellikle B12 ve D vitamini eksiklikleri sık görülmektedir. Bu vitaminler çocuğun gelişiminde çok önemli olan vitaminler olduğu için gerek besin takviyesi gerek de ilaç tedavisi ile mutlak suretle tedavi edilmelidir. Bebeklerde vitamin eksikliği belirtileri yaşamın ilk dakikalarından itibaren kendini gösterebilir. Mutlak suretle tedavisinin yapılması hayati önem taşır. 

Bebeklik ve çocukluk döneminde kemik gelişiminin desteklenmesi için D vitamini oldukça önemlidir. Bebeklerde ve çocuklarda D vitamini eksikliği belirtileri sıklıkla kemik ve eklem güçsüzlükleri ile görülür. D vitamini takviyesi için çocuğun yeterince güneş ışığı alması sağlanmalıdır. Böylece D vitamini sentezi için gerekli ön maddelerin alınmasıyla vitamin eksikliği tedavi edilebilir. 

Emzirmede ve Gebelikte Vitamin Eksikliği

Gebelikte vitamin eksikliği bebeğin gelişimini ve anne sağlığını oldukça ciddi şekilde olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle gebelik döneminde ve emzirme sürecinde ekilmiş vitaminlerin takviyesi önemlidir. Ayrıca gebelik sürecinde folik asit, demir, D vitamini ve B12 vitamini takviyesi de gebelik sürecini ve bebeğin gelişimini desteklemektedir. 

Vitamin eksikliği olan gebenin gerekli tetkikleri yapılıp eksik vitaminlerinin belirlenmesi ve yerine konması oldukça önemlidir. 

Vitamin Eksikliği için Hangi Doktora Gidilir?

Vitamin eksikliklerinde kişide birçok şikayet görülmektedir. Şikayetlerin nedeni sorgulandığı zaman altta yatan neden olarak vitamin eksiklikleri düşünülüyorsa bunun için gerekli tetkikler yapılır. 

Vitamin eksikliği ile tıpta her alan ilgilenebilmektedir. Ama esas ilgilenen bölüm İç Hastalıkları yani Dahiliye bölümüdür. Dahiliye alt dallarından olan Endokrinoloji bölümü özellikle ilgilenmektedir. Halsizlik, sık ağız içi yaralarının olması, kanama sorunları, kemik ve eklem güçsüzlükleri, depresyon, cinsel işlevlerde bozulmalar, burun kenarı kurulukları, cilt kuruluğu, saç ve tırnaklarda kırılma gibi şikayetler vitamin eksikliğini düşündürmelidir. Bu şikayetler olduğunda doktor başvurusunun aksatılmadan yapılması önemlidir.