Kemik erimesi (osteoporoz), kemik yoğunluğunun azalması ve kırılganlığın artmasıyla karakterize yaygın bir iskelet sistemi hastalığıdır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, 50 yaş üstü her 3 kadından 1’i ve her 5 erkekten 1’i osteoporoz kaynaklı kırık riski taşır. Sessiz ilerleyen bu hastalık, genellikle ilk kırık oluşana kadar belirti vermez.
Kemik Erimesinin Temel Nedenleri
Kemik dokusu sürekli yenilenen dinamik bir yapıdır. 30-35 yaşlarına kadar kemik yapımı yıkımı aşarken, bu yaştan sonra tersine döner. Osteoporozun ana nedenleri:
- Hormonal Değişimler: Menopoz sonrası östrojen azalması, erkeklerde testosteron düşüşü
- Beslenme Eksiklikleri: Kalsiyum, D vitamini ve K2 vitamini yetersizliği
- Yaşlanma: 50 yaş üstünde kemik kaybı yılda %1-3 oranında artar
- Genetik Faktörler: Ailede osteoporoz öyküsü riski 2 kat artırır
Risk Grupları
- Kadınlar (özellikle erken menopoz geçirenler)
- Kortizonlu ilaç kullananlar
- Sedef ya da romatoid artrit gibi kronik hastalığı olanlar
- Sigara ve aşırı alkol tüketenler
Belirtiler ve Tanı Yöntemleri
Hastalık ileri evreye gelene kadar semptom göstermez. Alarm verici işaretler:
- Omurga kırıklarına bağlı boy kısalması (4 cm’den fazla)
- Sırt ağrısı ve kamburlaşma
- Basit düşmelerde bile oluşan kalça/kırık kırıkları
Tanıda DEXA (Dual Enerji X-Işını Absorpsiyometri) altın standarttır. T-skoru -2.5’ın altı osteoporoz, -1 ile -2.5 arası osteopeni olarak değerlendirilir.
Tedavi Protokolleri
- Farmakolojik Tedaviler:
- Bifosfonatlar: Alendronat, zoledronik asit (kemik yıkımını baskılar)
- Anabolik Ajanlar: Teriparatid (kemik yapımını uyarır)
- RANK Ligand İnhibitörleri: Denosumab (enjeksiyon formu)
- Hormon Tedavileri: Östrojen replasmanı (seçilmiş menopozal hastalarda)
- Destekleyici Tedbirler:
- Kalsiyum (günde 1200 mg) + D vitamini (günde 2000 IU)
- Düşmeyi önleyen ev düzenlemeleri (kaygan zeminlerin kaldırılması)
Korunma Stratejileri
- Egzersiz: Haftada 3 gün 30 dakika ağırlık direnç egzersizleri
- Beslenme: Peynir, brokoli, badem (kalsiyum); somon, yumurta sarısı (D vitamini)
- Güneş Işığı: Haftada 3 kez 15 dakika kol-bacak güneşlenmesi
- Risk Taramaları: 65 yaş üstü kadınlar ve 70 yaş üstü erkeklerde yıllık DEXA
Beslenme ve Yaşam Tarzı Önerileri
- Kafeini günde 2 fincanla sınırlandırın
- Tuz tüketimini azaltın (kemikten kalsiyum kaybını artırır)
- Yüksek proteinli diyetlerden kaçının (asit yükü kemik rezorpsiyonunu tetikler)
- Yoga veya tai chi ile denge koordinasyonunu geliştirin
Hangi Durumlarda Doktora Başvurulmalı?
- 50 yaş sonrası ani boy kısalması
- Nedensiz sırt ağrıları
- Ailede kalça kırığı öyküsü
- 3 aydan uzun süre kortizon kullanımı
Ortopedi ve travmatoloji uzmanları tanı ve tedaviyi yönetirken, fizik tedavi uzmanları egzersiz programları düzenler. Unutmayın, kemik sağlığı çocuklukta başlayan bir yatırımdır.
