Kan Uyuşmazlığı

Kan uyuşmazlığı, annenin kan grubunun negatif, bebeğin ise pozitif olması durumlarında görülmekte olup; tedavisinde öncelik, bebeğin sağlıklı olduğundan emin olmak ve sonraki hamilelikler için tehlikeyi azaltmaktır.

Kan Uyuşmazlığı Nedir?

Kan uyuşmazlığı, (Rh uyuşmazlığı) annenin kan grubu Rh negatif, bebeğin kan grubunun Rh pozitif olduğu durumlarda bebeğin kan hücrelerinin annenin vücudunda üretilen antikorlar tarafından öldürülmesidir.  Anne tarafından üretilen antikorlar (bağışıklık sistemimizde vücudumuzu korumak için üretilen proteinler) plasentadan bebeğe geçer ve bebekte kan hücrelerinin ölümüne sebep olur.

Rh faktörü kırmızı küre hücrelerinin üzerinde bulunur. Kırmızı küre hücrelerine yapışan antikorlar kanda bu hücrelerin çökmesine sebep olur. Rh anne ve babadan çocuğa genetiksel olarak aktarılır. Kan uyuşmazlığında anne Rh negatif, baba Rh pozitif olur. Böylelikle çocukta da Rh pozitif olur. İlk çocuk kan uyuşmazlığından etkilenmez ve ikinci çocuk gerekli tedavi yapılmazsa ölü doğar. İlk çocuğun hastalıktan etkilenmeme sebebi uyuşmazlığa sebep olacak antikorların bebeğin doğumuna kadar üretilememesidir. Ne yazık ki ikinci ve sonraki bebelerde süreç daha hızlı işler ve bebek hastalıktan etkilenir.

Kan Uyuşmazlığı Belirtileri Nelerdir? (Nasıl Anlaşılır?)

Kan uyuşmazlığında (rh uyuşmazlığı) gebelerde herhangi bir belirti görülmez. Fakat bebeklerde hemolitik anemi dediğimiz durum gerçekleşir. Hemolitik anemi, kırmızı kan hücrelerinin hızlı bir şekilde yıkılması ve yerine yeterli sayıda kırmızı kan hücresi yapılamamasıdır. Kırmızı kan hücrelerinde hemoglobin denilen maddeler vardır. Hemoglobin organlara, dokulara oksijen taşır. Kırmızı kan hücreleri az olduğu zaman bebekte yeterli oksijen taşınamaz.

Hemolitik anemiye bağlı sarılık, ödem gibi şikâyetlere ortaya çıkabilir. Sarılık ciltte ve göz beyazında biriken bilirubinden kaynaklanır. Bilirubinin ise yıkılan hemoglobinden dolayı kanda seviyesi artar. Kanda yüksek seviyede artan bilirubin beyne hasar verir. Buna bağlı ölümler görülebilir. Ödem ise kalp yetmezliğine bağlı görülür. Kırmızı kan hücre sayısı azaldığı için dokulara az oksijen gider ve buna bağlı oksijen dengesini sağlamak için kalp daha çok çalışır. Böylece kalp yetmezliğe gider. Bebeğin bu ödemli haline hidrops fetalis denir.

Ciddi hemolitik anemi bebeği ölüme götürür.

Kan Uyuşmazlığı Nedenleri Nelerdir? (Neden Olur, Nedeni, Sebepleri)

Kan uyuşmazlığı, bebeğin Rh pozitif annenin Rh negatif olduğu durumlarda görülür. Annenin bağışıklık sistemi, bebeğin Rh pozitif kırmızı kan hücrelerinin yabancı madde olarak görür ve onlara saldırır. Gebelik süresince özellikle doğum sırasında bebeğin kanı annenin kanına karışabilir. İlk bebekte herhangi bir sorun olmaz. Fakat her gebelikte giderek artan annenin bağışıklık sistemi tarafından üretilen antikorlar doğacak bebeğin durumunu daha da kötüleştirir ve hatta ölümlerine sebep olabilir.

Rh negatif bir anne ve Rh pozitif bir babadan yüzde 50 ihtimal ya da yüzde yüz ihtimalle bebekleri Rh pozitif olacaktır. Annenin Rh pozitif kanla teması vücudunda Rh faktörüne karşı antikorlar üretmesine neden olacaktır. Bebeğin kanı genellikle doğumda annenin kanına karışır. Fakat doğumdan önce de kanın karışabileceği durumlar olabilir. Daha önce geçirilmiş gebelik, gebelik sırasında geçirilen karın travması, daha önce yaşanmış düşükler ve kürtajlar, yanlış kan bağışı, Rh pozitif kan içeren iğnenin batması, gebelik sırasında yapılan girişimsel işlemler gibi durumlar annenin kanında antikorlar üretilmesine neden olabilir.

Kan Uyuşmazlığı Teşhisi

Gebelikten önce anne ve baba için kan grubu testi yapılır. Eğer anne Rh negatif ise kanındaki antikorlar ölçülür. Bu teste indirekt coombs testi denir. Test negatif gelirse babanın kan grubuna bakılır ve baba da Rh negatif ise kan uyuşmazlığı için risk yoktur. Baba Rh pozitif çıkarsa kan uyuşmazlığı riski vardır ve önlem alınmalıdır. Baba Rh pozitif ya da babanın kan grubuna bakılamayan zamanlarda amniyosentez yöntemiyle bebeğin kan grubu öğrenebilir. Amniyosentez testinde, bir iğne ile gebenin karnından geçip rahmine ulaşılır. Burada bebeğin çevresinde bulunan keseden örnek alınır ve bebeğin kan grubu öğrenilir. Ayrıca bu örnekle bebeğin bilirubin seviyesi de ölçülür. Bilirubin seviyesi bebeğin kan uyuşmazlığından ne kadar etkilendiğini gösterir. Ne kadar yüksek bilirubin varsa o kadar çok kırmızı kan hücresi yıkılmış demektir.

Rh uygunsuzluğu bilinen ya da şüphelenilen gebelerde Rh antikorları birkaç kez daha test edilir. Bu test genellikle gebeliğin 6. ya da 7. ayında yapılır. Bu testin sonucu bize bebeğin durumu hakkında bilgi verir. Antikorlar ne kadar yüksekse bebeğin durumu o kadar ciddi olabilir. Ayrıca bebeğin durumu Doppler Ultrason ile de takip edilir. Doppler ultrason bebeğin kafasında bulunan bir atardamarın kan akış hızını ölçebildiğimiz bir çeşit ultrasondur. Kan ne kadar hızlı akarsa bebeğin durumu o kadar kötüdür. Çünkü yıkılan kırmızı kan hücrelerinden dolayı dokulara yeterli oksijen gitmez. Kalp bunu düzeltmek için daha hızlı kanı pompalar ve böylelikle kan akış hızı artar.

Kan Uyuşmazlığı Tedavisi

Kan uyuşmazlığı tedavisindeki amaç bebeği sağlıklı olduğundan emin olmak ve sonraki gebelikler için tehlikeleri azaltmaktır.

Rh uyuşmazlığı gebelikte fark edilirse Rh immün globülin ilacı, gebeliğin 28. haftasında ve doğumdan sonra 72 saat içinde yapılır. Düşük, ektopik gebelik ve gebelikte karın içinde kanama gibi durumlarda da Rh immün globülin verilir. Rh immün globülin ilacında Rh antikorları bulunur. Bu Rh antikorları normalde annenin bebeğe karşı ürettiği proteinlerdir. Bu ilaçtaki antikorlar anne kanına karışmış Rh pozitif kan hücrelerine yapışır ve onları yıkar.

Böylelikle anne antikor üretmek zorunda kalmaz ve annenin kanındaki antikor seviyesi düşük kalır. Rh immün globülin doğru zamanda verilmeli. Eğer anne Rh antikorları üretirse ilaç artık işe yaramaz. Bu yüzden anne kanının Rh pozitif kanıyla her temasında Rh immün globülin verilmelidir.

Rh immün globülin kalçadan veya koldan kas üzerinden iğne ile yapılır. İlaç toplardamardan da verilir. Kan uyuşmazlığı iğnesi olarak bilinir. Kan uyuşmazlığı iğnesi yan etkileri, iğne yapılan bölgede ağrı ve iğne sonrası ateştir. Ciddi bir yan etkisi yoktur.

Rh uyuşmazlığından etkilenen bebeklerdeki hemolitik anemiyi tedavi etmek için birkaç tedavi seçeneği vardır. Hafif vakalarda tedavi vermek gerekmeyebilir. Eğer tedavi gerekirse eritropoetin ve demir takviyesi yapılır. Bu tedaviler kırmızı kan hücre yapımı arttırır. Hemolitik anemi ciddi boyutlara ulaşmışsa kan bağışı gerekir. Kan bağışı göbek kordonundan yapılır. Hemolitik aneminin ciddi olduğu ve bebeğin doğum için hazır olduğu durumlarda bebek erken doğuma alınır. Bunun amacı derhal tedavi verebilmektir.

Yeni doğan bir bebekte ciddi hemolitik anemi varsa kan değiştirme işlemi de bir tedavi yöntemidir. Bu tedaviyle bebeğin etkilenmiş kanı alınarak yerine bir bağışçıdan taze kan alınarak bebeğe verilir. Yenidoğanda ayrıca kandaki bilirubin seviyesini düşürmek  için ışık tedavisi verilir. Bu bebeklerde sarılık vardır. Bu tedaviyle sarılık azaltılır. Kandaki bilirubin seviyesini azaltmak aşırı önem arz eder. Çünkü kanda artan bilirubin bebeğin beynine zarar verir. Buna kernikterus denir. Hemolitik anemilerde kanda yüksek seviyede bilirubin görülebilir. Bunun sebebi kırmızı kan hücrelerinin yıkılmasıdır.

Kan Uyuşmazlığı Tedavi Edilmezse

Kan uyuşmazlığı tedavi edilmezse ilk çocuk etkilenmez. İkinci çocuktan itibaren hemolitik anemi görülür. Annedeki antikorlar arttıkça bebek daha çok etkilenir. Kırmızı kan hücreleri öldükçe dokulara oksijen gitmez. Kalp bunu düzeltmek için daha hızlı kan pompalar. Kalp yetmezliği gelişebilir. Kol bacakların bütün vücudun ödemli olduğu hidrops fetalis yaşanır. Bilirubin yüksekliğine bağlı beyin hasarı olur. Buna kernikterus denir. Bu durum bebeklerde felce, zeka geriliğine hatta ölüme sebep olur.

Kan Uyuşmazlığına Ne İyi Gelir?

Kan uyuşmazlığını önlemek için anne ve babanın kan grubu bilmesi gerekir. Risk oluşturabilecek durumlarda doktorunuza başvurun ve gerekli önlemleri alın. Kan uyuşmazlığı iğnesinin uygun zamanda yapılması önemlidir. Antikor üretmiş annelerde ilaç işe yaramaz. Bu yüzden anne ve baba önceden durumun farkında olmalı ve tedavi için doktorlarına başvurmalıdır.

Kan Uyuşmazlığına Ne İyi Gelmez?

Rh negatif olan annede dikkat etmesi gereken durumlar vardır. Baba rh pozitif ise her gebelikte kan uyuşmazlığı iğnesi yaptırmalıdır. Bu iğne sadece gebelikte değil annenin kanının Rh pozitif kanla her temasında yapılmalı ki anne antikor üretemesin.

Bu durumlar:

  • Önceden gebelik geçirmiş olanlar
  • Gebeyken karın travması geçirmiş olanlar
  • Geçmişte düşük, dış gebelik, kürtaj yaşamış olanlar
  • Rh pozitif kan içeren iğnenin anneyle teması
  • Yanlış kan bağışı, kemik iliği nakli olanlarda

şeklinde sayılabilir.

Yani her Rh+ kan temasından annenin sakınması gerekir.

Kan Uyuşmazlığı İlaçları

Rh immün globülin, kan uyuşmazlığı iğnesi 28. haftada ve doğumdan itibaren 72 saatte bir olmak üzere 2 defa yapılır. Etkilenen bebeklerde kan hücresi yapımını artırmak için eritropoetin ve demir takviyesi yapılır. Bebeğin durumdan etkilenmiş şekilde doğması başka tedavileri de gerektirebilir.

Hamilelikte Kan Uyuşmazlığı

Kan uyuşmazlığı gebeliği ve hatta daha çok bebeği ilgilendiren bir hastalıktır. Gebede hiç şikâyet olmaz. Bütün şikâyetler, ölüm dâhil bebekte görülür. Böyle gebeliklerde 28. haftada ve doğumdan sonra 72 saat içinde kan uyuşmazlığı iğnesi yapılmalıdır. Hatta anne rh pozitif kanla temaslardan kaçınmalıdır. Temas durumlarında her seferinde bu ilaç uygulanmalı. Annenin eğer bu konu hakkında bilgisi yoksa gebeliği sağlıklı bir şekilde geçirir. Fakat bebeği ciddi hastalıklarla doğar ve hatta ölü bile doğabilir.

Çocuklarda ve Bebeklerde Kan Uyuşmazlığı

Kan uyuşmazlığından etkilenen çocuklarda birden fazla farklı ihtimal olabilir. Az etkilenmiş bebeklerde hafif sarılık görülür ve tedavi gerekmez. Sağlıklı bir çocuk olarak hayatına devam eder. Ciddi vakalarda daha agresif tedavi gerekir. Eritropoetin ve demir tedavisiyle kırmızı kan hücresi üretimi artırılır. Sarılığı için ışık tedavisi (fototerapi) yapılır. Daha ciddi vakalarda göbek kordonundan kan bağışı yapılır.

Bebekten etkilenen kan alınıp yerine bir bağışçıdan alınmış taze kan verilir. Bu işleme kan değiştirme işlemi denir. Umulur ki bu tedaviler işe yarasın ve bebekte herhangi bir hasar kalmasın. Hemolotik anemisi derin ve ciddi olanlarda hidrops fetalis ve bilirubin seviyesi aşırı yüksek bebeklerde kernikterus görülür. Bu durumlar bebeğin ölümüne sebep olabilir.

Beyin hasarına bağlı bazı bebeklerde felç, konuşma bozuklukları, zekâ geriliği gibi hasarlar kalabilir. Bu sebeple bilirubin seviyesi çok yükselmeden müdahale etmek lazımdır. Bebekte kalp yetmezliğine gitme durumunu da göz önüne alınarak kan bağışı gerekirse kan değiştirme de hep akılda tutulmalıdır.

Kan Uyuşmazlığı için Hangi Doktora Gidilir?

Kan uyuşmazlığı önlenebilen bir hastalıktır. Önemli olan gebelikten önce anne ve babanın kan grubunu bilmesidir. Gebelik döneminde duruma göre önlem alınır. Gebelik süresince Kadın Doğum ve Hastalıkları bölümü rh uyuşmazlığı riski olan gebeler için önlemler alır. Eğer bebek kan uyuşmazlığına bağlı sarılık şikâyetleriyle doğarsa bebekle Çocuk Hastalıkları bölümünün yenidoğan dalı ilgilenir.

Makaleyi faydalı buldun mu?
3
0
Makeleyi Paylaşın

Kan uyuşmazlığı ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Kan Uyuşmazlığı İğnesi Ne Zaman Yapılır?

Kan uyuşmazlığı iğnesi, anne Rh negatif, bebek Rh pozitif olacak durumlarda gebeliğin 28. haftasında ve doğumdan sonra 72 saat içinde yapılır. Rh negatif annelerde annenin kanına rh pozitif kanla herhangi bir temas sonucunda her zaman iğne yapılması gerekir. Düşükler, dış gebelik, kürtajlarda sonra, gebelikte karın travması sonrası, Rh pozitif kanlı iğnelerle temastan sonra vs. iğne yapılmalıdır.

Dr. Hasan Alparslan Topçu

Kan Uyuşmazlığı İğnesi Yapılmazsa Ne Olur?

Kan uyuşmazlığı iğnesi yapılmazsa bebek ciddi şekilde engellenir. Bebeğin kan hücreleri ölür. Dokularına oksijen gidemez. Kalp bu durum düzeltmek için daha çok çalışır. Kalp yetmezliği yaşanabilir. Bebek ödemli doğar. Yıkılan kan hücreleri kanda bilirubin seviyesini artırır. Bilirubin beyne zarar verir. Bebek felç kalır, zekası geri kalır ya da ölür.

Dr. Hasan Alparslan Topçu

Kan Uyuşmazlığı İğnesi Nereden Yapılır?

Kan uyuşmazlığı iğnesi kalçadan ya da koldan kas içine yapılır. İğne toplardamar içine de yapılabilir. Burada duruma uygun damarın nasıl bulunacağı önemlidir. İğneden sonra yan etki olarak yapılan bölgede ağrı ve ateş olur.

Dr. Hasan Alparslan Topçu

Kan Uyuşmazlığı İlk Gebelikte Sorun Olur Mu?

Rh negatif olan annelerin rh pozitif bebeğin kanıyla teması genellikle doğum sırasında olur. Bu sebeple anne kanında antikor daha oluşmadığı için ilk bebek etkilenmez. Fakat rh pozitif kanla temas daha önce gerçekleşmişse ilk bebek de etkilenebilir. Daha önce düşük, dış gebelik, kürtaj olmuş, gebelik sırasında karın travması yaşamış, yanlış kan bağışı olmuş annelerde antikor olabilir. Bu da ilk bebeğin etkilenmesine sebep olabilir.

Dr. Hasan Alparslan Topçu

Kan Uyuşmazlığı Evliliğe Engel Midir?

Kan uyuşmazlığı önceden bilinçli çiftlerde gerekli önlemler alındığı sürece evliliğe engel teşkil etmez. Evlilikte kan uyuşmazlığı riski düşünülen çiftlerde sağlıklı bebekler doğru şeyler yapıldığı sürece çok da zor değildir. Yapılması gereken gebeliğin 28. haftasında ve doğumdan sonra ilk 72 saat içinde kan uyuşmazlığı için iğne yaptırmaktır. Böyle durumlarda doktorunuzu bilgilendirin.

Dr. Hasan Alparslan Topçu

Kan Uyuşmazlığı Bebeği Nasıl Etkiler?

Kan uyuşmazlığı bebekte kan hücrelerinin yıkılmasına sebep olur. Kan hücreleri yıkılınca oksijenler dokuya taşınamaz. Kalp bu durumu düzeltmek için daha hızlı çalışır ve kalp yetmezliği gelişir. Kan hücrelerin yıkılmasına bağlı bilirubin yükselir. Bilirubin beyne zarar verir. Ölüme dahi götürebilir.

Dr. Hasan Alparslan Topçu

KanUuyuşmazlığı İğnesi Kaç Yıl Etkilidir?

Kan uyuşmazlığı iğnesi uzun etkili bir ilaç değildir. Hatta iğne yapıldığı zaman etkilidir. Yani bir gebeliğinde kan uyuşmazlığı iğnesi yaptıran anne sadece o gebelikteki bebeği korur ve diğer gebeliğinde de iğne yaptırmak zorundadır. Hatta Rh pozitif kanla ne zaman temas olursa o zaman iğne yapılmamalıdır. Yoksa annenin vücudunda antikorlar üretilir ve ilaç artık işe yaramaz.

Dr. Hasan Alparslan Topçu

Kan Uyuşmazlığı Nasıl Oluyor?

Rh negatif kan gruplu annelerde rh pozitif bir babayla evlenmesi sonucu rh pozitif bebekler doğar. Rh faktörü annede olmadığı için annenin vücudu rh faktörünü yabancı sayar ve onu vücuttan atmak için antikorlar üretilir. Rh faktörü kırmızı kan hücrelerinde olur. Üretilen bu antikorlar bebeğin kırmızı kan hücrelerini yıkar ve bebeğin ölümüne dahi sebep olabilir.

Dr. Hasan Alparslan Topçu

Kan Uyuşmazlığı İğnesi 29. Hafta Yapılır Mı?

Kan uyuşmazlığında tedavide rh immün globülin yapıldığı zamanlar kritik önem taşır. Doğru zamanda yapılmayan iğnenin bir etkisi olmaz ve kan uyuşmazlığını engellemez. Rh pozitif kanla temas sonrası da hemen yapılmalı ki annenin vücudu antikor üretemesin. Her temasta antikor sayısı giderek artar ve bebek daha ciddi hasar görür.

Dr. Hasan Alparslan Topçu

Kan Uyuşmazlığı Testi Nasıl Yapılır?

Kan uyuşmazlığı için ilk yapılması gereken test kan grubu tayinidir. Kan grubu belirlendikten sonra eğer kan uyuşmazlığı riski düşünülürse indirekt coombs testi yapılır. Bu testle annenin kanındaki Rh faktörüne karşı antikor seviyesi ölçülür.

Dr. Hasan Alparslan Topçu

Kürtajdan Sonra Kan Uyuşmazlığı İğnesi Yapılmazsa Ne Olur?

Kürtaj sırasında anne kanına rh pozitif kan temas etme riski vardır. Rh negatif annelerde kan uyuşmazlığı iğnesi yapılmalıdır ki anne vücudunda antikor üretilmesin. Antikor üretilen annede kan uyuşmazlığı iğnesi işe yaramaz.

Dr. Hasan Alparslan Topçu

Kan Uyuşmazlığında Kan Değişimi Nasıl Yapılır?

Kan uyuşmazlığında kan değişimi tedavisi bebeğe bebek doğduktan sonra yapılır. Tedavide amaç bebeğin etkilenen kanını almaktır. Yerine bir bağışçıdan alınan taze kan konur. Böylece etkilenen kanın kötü etkilerinden korumak amaçlanır.

Dr. Hasan Alparslan Topçu

Anne Pozitif Baba Negatif İse Kan Uyuşmazlığı Olur Mu?

Anne Rh pozitif olursa annenin kan hücrelerinde Rh faktörü var demektir. Bebekte kan hücrelerinde Rh faktörü olup olmaması artık annede antikor üretmesine neden olmaz. Böylece kan uyuşmazlığı görülmez.

Dr. Hasan Alparslan Topçu