Gebelik döneminde bebeğin zihinsel gelişimini değerlendirmeye yönelik testler, ebeveynlerin sıklıkla merak ettiği konular arasındadır. Bu yazıda, "zeka testi" olarak adlandırılan prenatal değerlendirme yöntemlerinin neyi ölçtüğü, hangi durumlarda uygulandığı ve süreçle ilgili kritik bilgileri ele alacağız.

Gebelikte Zeka Testi Nedir?
Gebelikte doğrudan bebeğin IQ seviyesini ölçen bir test bulunmaz. Bu terim, halk arasında bebeğin nörolojik gelişimini veya genetik anomalileri tarayan prenatal tanı yöntemleri için kullanılır. Bu testlerin temel amacı, zihinsel engelliliğe yol açabilecek kromozomal bozuklukları (Down sendromu gibi) veya nöral tüp defektlerini erken dönemde tespit etmektir.

Hangi Yöntemler Kullanılır?

1. İkili-Üçlü-Dörtlü Tarama Testleri:

   • Gebeliğin 11-14. haftaları (ikili test) ve 15-20. haftaları (üçlü/dörtlü test) arasında yapılır.
   • Anne kanındaki hormon seviyeleri ölçülür, ultrasonla ense kalınlığı (NT) değerlendirilir.
   • Down sendromu ve trizomi 18 riskini hesaplar.

2. Noninvaziv Prenatal Test (NIPT):

   • Anne kanındaki fetal DNA parçacıkları analiz edilir.
   • Trizomi 21, 18, 13 gibi kromozomal anomaliler %99 doğrulukla taranır.
   • 10. gebelik haftasından itibaren uygulanabilir.

3. Detaylı Ultrason (Anomali Taraması):

   • 18-22. haftalarda beynin yapısı, ventrikül genişliği ve vücut organları incelenir.
   • Nöral tüp defekti (spina bifida) gibi nörolojik sorunlar tespit edilir.

4. İnvaziv Tanı Testleri:

   • Amniyosentez: 16-20. haftalarda amniyon sıvısından örnek alınarak kromozom analizi yapılır.
   • Koryon Villus Örneklemesi (CVS): 10-13. haftalarda plasental doku incelenir.

Hangi Durumlarda Önerilir?

• Anne yaşının 35 üzerinde olması
• Ailede genetik hastalık öyküsü
• Önceki gebelikte kromozomal anomali
• Anormal tarama testi sonuçları
• Ultrasonografide fetal anomali şüphesi

Testlerin Sınırlılıkları ve Riskler

• Tarama testleri (%100 kesin değildir, yalancı pozitif/negatif sonuçlar olabilir).
• NIPT, tüm genetik bozuklukları tespit edemez (mikrodelesyonlar gibi).
• İnvaziv testlerde düşük riski vardır (amniyosentezde %0.1-0.3, CVS’de %0.5-1).

Sonuçlar Anormal Çıkarsa Ne Yapılır?

1. Genetik Danışmanlık: Sonuçlar genetik uzmanı ve perinatolog tarafından değerlendirilir.
2. Doğrulayıcı Testler: Anormal NIPT veya tarama testi sonrası amniyosentezle kesin tanı konur.
3. Yönetim Seçenekleri:
   • Tıbbi tedavi gerektiren durumlarda (örneğin spina bifida) fetal cerrahi planlanabilir.
   • Aileye psikolojik destek ve gebeliğin sonlandırılması hakkında bilgilendirme yapılır.

Sık Sorulan Sorular

• "Bu testler bebeğin zekasını artırır mı?"
  Hayır, yalnızca riskleri belirler. Zihinsel gelişim; genetik, beslenme ve çevresel faktörlere bağlıdır.
• "NIPT yerine direkt amniyosentez yaptırmalı mıyım?"
  İnvaziv testler sadece yüksek riskli gebeliklerde önerilir.
• "Anormal sonuç bebeğin engelli doğacağı anlamına mı gelir?"
  Hayır, tarama testleri riski gösterir. Kesin tanı için invaziv test şarttır.

Önemli Uyarılar

• Folik asit takviyesine gebelik öncesi başlamak, nöral tüp defekti riskini %70 azaltır.
• Sigara, alkol ve kontrolsüz ilaç kullanımı fetal beyin gelişimini olumsuz etkiler.
• Stres yönetimi ve dengeli beslenme, nörolojik gelişimi destekler.

Bu süreçte kadın doğum uzmanı ve genetik danışmanınızla iş birliği içinde olmanız, sağlıklı kararlar almanızı sağlayacaktır.