Androjen hormonları, hem erkek hem de kadın vücudunda bulunan ancak erkeklerde daha yüksek düzeylerde seyreden steroid yapılı hormon grubudur. Testosteron en bilinen androjen olmakla birlikte, DHEA, androstenedion ve DHT gibi türleri de vücutta kritik roller üstlenir. Bu hormonlar cinsel gelişim, üreme sağlığı ve metabolik fonksiyonlarda anahtar görevler alır.

Androjen Hormonunun Vücuttaki İşlevleri
Androjenler erkeklerde ergenlik döneminde ses kalınlaşması, kas kütlesi artışı, sakal çıkması ve sperm üretimi gibi sekonder cinsel özelliklerin gelişiminden sorumludur. Kadınlarda ise yumurtalıklarda ve böbreküstü bezlerinde üretilen androjenler, libidonun düzenlenmesi, kemik yoğunluğunun korunması ve enerji metabolizmasında etkilidir. Sağlıklı bir yetişkin erkekte günlük 6-8 mg testosteron üretilirken, kadınlarda bu miktar 0.5 mg civarındadır.

Androjen Dengesizliğinin Nedenleri

• Erkeklerde Düşüklük: Hipogonadizm (testis fonksiyon bozukluğu), yaşlanma, obezite, diyabet veya hipofiz bezi tümörleri
• Kadınlarda Yükseklik: Polikistik over sendromu (PKOS), adrenal hiperplazi, Cushing sendromu veya over tümörleri
• Diğer Faktörler: Kronik stres, aşırı alkol tüketimi, kortizon içeren ilaçların uzun süreli kullanımı

Kadınlarda Androjen Yüksekliği Belirtileri

• Yüz ve göğüste aşırı tüylenme (hirsutizm)
• Adet düzensizlikleri veya amenore (adet kesilmesi)
• Sivilce ve yağlı cilt problemi
• Saç dökülmesi (erkek tipi kellik)
• Kilo artışı ve insülin direnci
• Ses kalınlaşması

Erkeklerde Androjen Düşüklüğü Belirtileri
Testosteron seviyelerinin düşmesiyle ortaya çıkan semptomlar arasında cinsel istekte azalma, erektil disfonksiyon, kas kütlesi kaybı, kronik yorgunluk, depresif ruh hali, meme dokusunda büyüme (jinekomasti) ve kemik erimesi riskinde artış bulunur. Bu belirtiler genellikle kademeli olarak ilerler ve yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürür.

Teşhis Yöntemleri
Tanı sürecinde endokrinolog tarafından:

• Sabah saatlerinde alınan kanda total testosteron, serbest testosteron, DHEA-S ve SHBG düzeyleri ölçülür
• Kadınlarda adet döngüsünün 3. günü hormon profili değerlendirilir
• Ultrason ile yumurtalık veya testis yapısı incelenir
• Hipofiz fonksiyonlarını kontrol için LH, FSH ve prolaktin testleri yapılır

Tedavi Seçenekleri

• Erkeklerde: Testosteron replasman tedavisi (jel, enjeksiyon veya implant), klomifen sitrat ile doğal üretimin uyarılması
• Kadınlarda: Doğum kontrol hapları, anti-androjen ilaçlar (spironolakton), insülin direnci için metformin
• Cerrahi: Androjen üreten tümörlerde laparoskopik cerrahi müdahale
• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Kilo kontrolü, direnç egzersizleri, alkol ve sigaradan kaçınma

Komplikasyonlar ve Risk Yönetimi
Tedavi edilmeyen androjen dengesizlikleri; erkeklerde kardiyovasküler hastalık riski, kadınlarda ise infertilite ve endometriyal hiperplaziye yol açabilir. Hormon replasman tedavisi alan hastalarda düzenli PSA testi (erkeklerde), karaciğer fonksiyon takibi ve hematokrit kontrolleri önerilir.

Önleyici Yaklaşımlar

• D vitamini ve çinkodan zengin beslenme
• Stres yönetimi için yoga veya meditasyon
• Endokrin bozucu kimyasallardan (BPA, ftalat) kaçınma
• 6 ayda bir endokrinoloji kontrolü