Varis, toplardamarların genişleyerek cilt yüzeyinde belirgin hale gelmesiyle ortaya çıkan yaygın bir sağlık sorunudur. Özellikle bacaklarda görülen bu durum, venöz yetmezlik olarak adlandırılan damar kapakçıklarının işlev kaybından kaynaklanır. İşte varis oluşum mekanizması, risk faktörleri ve modern tedavi yaklaşımları:
Varis Nasıl Gelişir?
Varis oluşumu, toplardamarlardaki kapakçıkların kanın geri kaçışını önleme yeteneğini kaybetmesiyle başlar. Sağlıklı damarlarda kapakçıklar, kanın kalbe doğru tek yönlü akışını sağlar. Ancak kapakçıklar zayıfladığında veya hasar gördüğünde kan bacaklarda birikerek damarların genişlemesine ve deforme olmasına yol açar. Zamanla bu genişleme cilt altında mor-kırmızı renkli kıvrımlı yapılar olarak görünür hale gelir.
Risk Faktörleri Nelerdir?
Varis gelişiminde genetik yatkınlık önemli bir rol oynar. Ailesinde varis öyküsü olan bireylerde risk artar. Uzun süre ayakta durmayı gerektiren meslekler (öğretmenlik, hemşirelik gibi), obezite, hamilelik ve ileri yaş da riski artıran faktörler arasındadır. Kadınlarda östrojen hormonunun etkisiyle erkeklere göre 3 kat daha sık görülür.
Belirtiler ve Şikayetler
Varisin erken evrelerinde bacaklarda ağırlık hissi, gece krampları ve kaşıntı gibi hafif semptomlar görülür. İlerleyen dönemlerde şişlik, ciltte renk değişikliği ve belirgin damar genişlemeleri ortaya çıkar. Nadiren kanama veya damar içi pıhtı oluşumu (tromboflebit) gibi komplikasyonlar gelişebilir.
Teşhis Yöntemleri
Tanı için fizik muayene genellikle yeterlidir. Doktor, bacaklardaki damar genişlemelerini ve renk değişimlerini değerlendirir. Damarların iç yapısını incelemek için renkli Doppler ultrasonografi kullanılır. Bu yöntemle kapakçık yetmezliğinin derecesi ve kan akımındaki anormallikler net şekilde görüntülenir.
Tedavi Seçenekleri
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Düzenli yürüyüş, bacakları yüksekte tutma ve kilo kontrolü semptomları hafifletir.
- Kompresyon Çorapları: Basınç uygulayan özel çoraplar kanın kalbe dönüşünü kolaylaştırır.
- Skleroterapi: Küçük varislerde damar içine enjekte edilen köpük tedavisiyle damarlar kapatılır.
- Lazer ve Radyofrekans: İleri teknoloji yöntemlerle genişlemiş damarlar minimal invaziv şekilde tedavi edilir.
- Cerrahi Müdahale: Büyük varis paketlerinde damarın çıkarılması (stripping) uygulanabilir.
Önleme Stratejileri
Varis oluşumunu engellemek veya ilerlemesini yavaşlatmak için bacak kaslarını güçlendiren egzersizler (yüzme, bisiklet) önerilir. Uzun süre hareketsiz kalmaktan kaçınmak, sigarayı bırakmak ve dar kıyafetler giymemek de korunmada etkilidir.
Hangi Durumlarda Doktora Başvurulmalı?
Bacaklarda ani şişme, şiddetli ağrı veya cilt ülseri gelişmesi durumunda acil tıbbi yardım alınmalıdır. Bu belirtiler derin ven trombozu gibi ciddi bir durumun işareti olabilir.
