B12 vitamini, vücutta kırmızı kan hücresi üretimi, sinir sistemi fonksiyonları ve DNA sentezi için hayati öneme sahip suda çözünen bir besindir. Eksikliği tedavi edilmezse kalıcı nörolojik hasarlara yol açabilir. İşte B12 vitamini hakkında bilinmesi gerekenler:
B12 Vitamini Nedir ve Neden Önemlidir?
B12 vitamini (kobalamin), hayvansal gıdalarda doğal olarak bulunan ve vücutta depolanabilen tek suda çözünen vitamindir. Başlıca görevleri arasında:
- Sinir hücrelerinin miyelin kılıfını korumak
- DNA ve RNA sentezini desteklemek
- Homosistein seviyesini düşürerek kalp sağlığını korumak
- Megaloblastik aneminin önlenmesi yer alır.
B12 Eksikliğinin 8 Temel Nedeni
- Pernisiyöz anemi: Mide mukozasının zarar görmesi sonucu intrinsik faktör üretilememesi
- Mide-bağırsak cerrahisi: Gastrik bypass veya mide rezeksiyonu sonrası emilim bozukluğu
- Vejetaryen/vegan beslenme: Hayvansal gıda tüketiminin olmaması
- Kronik gastrit: Mide asidi üretiminin azalması
- İlaç etkileşimleri: Metformin, proton pompa inhibitörleri
- Çölyak veya Crohn hastalığı: İnce bağırsak emilim bozuklukları
- Yaşlanma: 65 yaş üstünde mide asidi üretiminin %30 azalması
- Aşırı alkol tüketimi: Emilim fonksiyonlarının bozulması
B12 Eksikliği Belirtileri
- Nörolojik: Ellerde-ayaklarda uyuşma, denge kaybı, hafıza problemleri
- Hematolojik: Halsizlik, nefes darlığı, soluk cilt
- Psikiyatrik: Depresyon, kaygı bozukluğu, halüsinasyonlar
- Diğer: Dilin şişmesi (glossit), ağız yaraları, görme bozuklukları
Teşhis Yöntemleri
- Kan testleri: Serum B12 düzeyi (200 pg/mL altı eksiklik)
- İleri testler: Homosistein ve MMA (metilmalonik asit) yüksekliği
- Sindirim analizi: İntrinsik faktör antikor testi
- Kemik iliği aspirasyonu: Megaloblastik anemi şüphesinde
Tedavi Seçenekleri
- Oral Takviyeler:
- Hafif eksiklikte günde 1000-2000 mcg metilkobalamin
- Dil altı formları emilim sorunu olanlarda tercih edilir
- Enjeksiyon Tedavisi:
- Başlangıçta haftada 3 kez hidroksokobalamin
- İdame: Ayda 1 kez 1000 mcg
- Nazal Sprey:
- Emilim problemi olan hastalar için alternatif yol
- Beslenme Düzenlemesi:
- Et, balık, yumurta, süt ürünleri tüketiminin artırılması
B12 Kaynakları ve Günlük İhtiyaç
| Besin Kaynağı | Porsiyon | B12 Miktarı |
|———————|———-|————-|
| Sığır karaciğeri | 85g | 70.7 mcg |
| Uskumru | 85g | 16.1 mcg |
| Somon | 85g | 4.8 mcg |
| Süt | 1 bardak | 1.2 mcg |
| Yumurta | 1 adet | 0.6 mcg |
Yetişkinlerde günlük alım: 2.4 mcg (hamilelerde 2.6 mcg, emzirenlerde 2.8 mcg)
Risk Grupları ve Önlemler
- 65 yaş üstü bireyler: Yılda 1 kez rutin tarama
- Gastrit hastaları: Proton pompa inhibitörü kullanırken düzenli kontrol
- Vejetaryenler: B12 ile güçlendirilmiş tahıllar veya takviye kullanımı
- Hamileler: Fetal nöral tüp defekti riskini azaltmak için takviye
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
Uzun süreli eksiklik periferik nöropati, optik nörit veya spinal kord dejenerasyonuna yol açabilir. Ani başlangıçlı nörolojik belirtilerde (yürüyememe, idrar kaçırma) acil enjeksiyon tedavisi başlanmalıdır.
