Amenore, kadınlarda adet döngüsünün olmaması durumunu tanımlayan tıbbi bir terimdir. Primer amenore 15 yaşına kadar adet görmeme, sekonder amenore ise daha önce düzenli adet gören bir kadında en az 3 ay süreyle adet kesilmesi olarak sınıflandırılır. Bu durum hormonal dengesizliklerden anatomik sorunlara kadar çeşitli faktörlerle ilişkili olabilir.
Amenore Nedenleri
- Hormonal Bozukluklar: Polikistik over sendromu (PKOS), tiroid fonksiyon bozuklukları, hiperprolaktinemi
- Yapısal Anomaliler: Rahim içi yapışıklıklar (Asherman sendromu), doğuştan rahim/vajina yokluğu
- Hipofiz Hastalıkları: Hipofiz tümörleri, Sheehan sendromu
- Yaşam Tarzı Faktörleri: Aşırı stres, düşük vücut yağ oranı (atletlerde), ani kilo kaybı
- İlaçlar: Kemoterapi, antipsikotikler, uzun süreli doğum kontrol hapı kullanımı
Belirtiler ve Eşlik Eden Şikayetler
- Adet kanamasının olmaması (ana belirti)
- Meme başından süt gelmesi (galaktore)
- Akne ve aşırı tüylenme (hirsutizm)
- Sıcak basması ve gece terlemeleri
- Baş ağrısı veya görme bozuklukları (hipofiz tümörü işareti)
- Pelvik ağrı (yapısal anomalilerde)
Teşhis Süreci
Tanı için kapsamlı bir değerlendirme gerekir:
- Öykü Alma: Adet düzeni, kilo değişimleri, ilaç kullanımı sorgulanır.
- Fizik Muayene: Vücut kitle indeksi, tüylenme paterni, pelvik muayene.
- Hormon Testleri: FSH, LH, TSH, prolaktin, östrojen, testosteron seviyeleri.
- Görüntüleme: Transvajinal ultrason (yumurtalık/rahim yapısı), MR (hipofiz değerlendirmesi).
- Progesteron Testi: Hormonal döngünün varlığını kontrol için yapılır.
Tedavi Yöntemleri
Tedavi altta yatan nedene göre planlanır:
- Hormon Tedavisi: Östrojen-progesteron kombinasyonları, PKOS’da metformin
- Cerrahi Müdahale: Hipofiz tümörlerinin çıkarılması, rahim içi yapışıklık açılması
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Kilo alımı (düşük BMI’da), stres yönetimi, beslenme düzenlemesi
- Doğurganlık Tedavileri: Yumurtlama uyarıcı ilaçlar (kısırlık durumunda)
- Psikolojik Destek: Kronik stres veya yeme bozukluklarında terapi
Risk Grupları ve Korunma
Risk faktörleri arasında aşırı egzersiz, düzensiz beslenme ve genetik yatkınlık yer alır. Korunmak için:
- Sağlıklı vücut ağırlığının korunması (BMI 18.5-24.9)
- Stres azaltıcı aktiviteler (yoga, meditasyon)
- Düzenli jinekolojik kontroller
- Ani kilo kaybından kaçınma
Komplikasyonlar ve Uzun Dönem Etkileri
Tedavi edilmeyen amenore osteoporoz, kardiyovasküler hastalıklar ve infertilite riskini artırır. Hormonal dengesizlik uzun vadede endometriyal hiperplaziye yol açabilir.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
- 15 yaşına kadar adet başlamaması
- 3 aydan uzun süre adet görmeme
- Memeden süt gelmesi veya şiddetli pelvik ağrı
- Gebelik şüphesi olmadan adet gecikmesi
Takip ve İzlem
Hastalar 3-6 aylık aralıklarla hormon profili ve ultrasonla izlenir. Tedavi sonrası adet düzeni normale dönse bile yıllık kontroller önerilir.
