TSH (Tiroid Uyarıcı Hormon), hipofiz bezi tarafından üretilen ve tiroid bezinin çalışmasını düzenleyen kritik bir hormondur. Tiroid hormonlarının (T3 ve T4) üretimini kontrol ederek metabolizma, enerji dengesi, vücut ısısı ve organ fonksiyonlarının düzenlenmesinde merkezi rol oynar.
Normal TSH Değerleri ve Varyasyonlar
TSH seviyeleri genellikle 0.4-4.0 mIU/L arasında kabul edilir. Ancak bu aralık laboratuvarlara göre küçük farklılıklar gösterebilir. Gebelikte, yaşlılarda ve çocuklarda referans değerler değişkenlik gösterir. Örneğin gebeliğin ilk trimesterinde TSH’ın 2.5 mIU/L altında olması idealdir.
Yüksek TSH Belirtileri (Hipotiroidi)
TSH yüksekliği tiroid yetmezliğinin (hipotiroidi) göstergesidir. Bu durumda metabolizma yavaşlar ve şu semptomlar ortaya çıkar:
- Halsizlik ve sürekli yorgunluk hissi
- Kilo alma zorluğu veya sebepsiz kilo artışı
- Soğuğa tahammülsüzlük
- Cilt kuruluğu, saç dökülmesi
- Kabızlık ve sindirim problemleri
- Depresif ruh hali
- Kas ağrıları ve kramplar
Düşük TSH Belirtileri (Hipertiroidi)
TSH düşüklüğü tiroidin aşırı çalıştığını (hipertiroidi) işaret eder. Metabolizma hızlanır ve karakteristik bulgular şunlardır:
- Çarpıntı ve kalp ritim bozuklukları
- İstemsiz kilo kaybı
- Sıcağa tahammülsüzlük ve aşırı terleme
- Sinirlilik ve kaygı bozuklukları
- Uyku problemleri
- Ellerde titreme
- İshal veya sık dışkılama
TSH Yüksekliğinin Nedenleri
- Otoimmün Hastalıklar: Hashimoto tiroiditi (en yaygın neden)
- İyot Eksikliği: Tiroid hormon üretiminin bozulması
- Tiroid Cerrahisi: Tiroid bezinin kısmen/tamamen alınması
- Radyoterapi: Boyun bölgesine uygulanan ışın tedavileri
- İlaç Yan Etkileri: Lityum, amiodaron gibi ilaçlar
TSH Düşüklüğünün Nedenleri
- Graves Hastalığı: Tiroidi uyaran antikorların aşırı üretimi
- Toksik Nodüller: Aşırı hormon salgılayan tiroid nodülleri
- Tiroid İltihabı: Subakut tiroidit (geçici hipertiroidi dönemi)
- Aşırı Tiroid Hormonu Kullanımı: Hipotiroidi tedavisinde doz aşımı
TSH Testi Nasıl Yapılır?
TSH ölçümü için aç karnına kol damarından kan örneği alınır. Test öncesinde:
- Tiroid ilaçları test sabahı alınmamalı
- Steroid içeren ilaçlar doktora danışılmalı
- Stres ve uykusuzluk sonuçları etkileyebilir
Tedavi Yöntemleri
- Hipotiroidi Tedavisi: Levotiroksin (sentetik T4) ile hormon replasmanı. Doz TSH seviyelerine göre ayarlanır.
- Hipertiroidi Tedavisi:
- Antitiroid ilaçlar (Metimazol)
- Radyoaktif iyot tedavisi
- Cerrahi (tiroidektomi)
- Nodül Kaynaklı Durumlarda: İnce iğne aspirasyon biyopsisi ile nodül değerlendirilir.
Takip ve Öneriler
TSH seviyeleri tanı sonrası düzenli aralıklarla kontrol edilmelidir:
- Hipotiroidide başlangıçta 6-8 haftada bir
- Stabil hastalarda 6 ayda bir
- Gebelerde her trimesterde TSH ölçümü
- Diyetle yeterli iyot alımı (deniz ürünleri, iyotlu tuz)
- Selenyumdan zengin besinler (ceviz, yumurta) tiroid sağlığını destekler
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
Açıklanamayan kilo değişimleri, kronik yorgunluk, çarpıntı veya boyunda şişlik fark edildiğinde endokrinoloji uzmanına danışılmalıdır. TSH dengesizliği erken teşhis edildiğinde tedavi başarısı yüksektir.
