Serebral palsi (SP), beynin gelişim döneminde oluşan hasara bağlı ortaya çıkan hareket ve duruş bozukluklarını tanımlayan nörolojik bir durumdur. Kas tonusu, postür ve motor becerilerde kalıcı sorunlarla karakterizedir. Erken müdahale ve multidisipliner yaklaşım, yaşam kalitesini artırmada kritik rol oynar.

Serebral Palsi Türleri
Hareket bozukluğunun tipine göre dört ana form bulunur:

• Spastik Tip: En yaygın tiptir (%70-80). Kaslarda sertlik ve istemsiz kasılmalar görülür. Monopleji (tek uzuv), dipleji (alt ekstremitelerde ağırlıklı) veya kuadripleji (tüm vücut) şeklinde sınıflandırılır.
• Diskinetik Tip: Kontrolsüz, yavaş, kıvrılma hareketleri (atetoz) veya tekrarlayan dönme hareketleri (distoni) ile karakterizedir.
• Ataksik Tip: Denge kaybı, koordinasyon bozukluğu ve titreme belirgindir.
• Mikst Tip: Birden fazla türün özelliklerini taşır.

Nedenleri ve Risk Faktörleri
Beyin hasarı genellikle gebelik, doğum veya yaşamın ilk iki yılında oluşur:

• Doğum Öncesi: Annede enfeksiyon (toksoplazma, rubella), plasenta problemleri, genetik faktörler.
• Doğum Sırası: Oksijen yetersizliği (asfiksi), erken doğum, travmatik doğum.
• Doğum Sonrası: Şiddetli sarılık (kernikterus), menenjit, kafa travması.

Erken Belirtiler
Teşhis için ipuçları veren işaretler:

• 3 ayda baş kontrolünün olmaması
• 6 ayda nesnelere uzanamama
• 9 ayda oturamama
• Asimetrik hareketler (bir elin sürekli yumruk yapması)
• Aşırı kas sertliği veya gevşekliği
• Beslenme ve yutma güçlüğü

Tanı Süreci
Kesin tanı için kapsamlı değerlendirme gerekir:

1. Nörolojik Muayene: Refleks testleri, kas tonusu ve motor beceri analizi.
2. Görüntüleme: Beyin MRI’ı ile hasarın yeri ve şiddeti tespit edilir.
3. Gelişim Testleri: Denver II gibi ölçeklerle bilişsel ve motor gelişim değerlendirilir.

Tedavi Yöntemleri
Bireyselleştirilmiş tedavi planları şunları içerir:

• Fizik Tedavi: Denge, esneklik ve yürüme eğitimi için özel egzersiz programları.
• İlaç Tedavisi: Botulinum toksini (Botox) spastisiteyi azaltır, oral baklofen kas gevşetici olarak kullanılır.
• Cerrahi Müdahaleler: Tendon gevşetme (tenotomi), omurga düzeltme (skolyoz cerrahisi).
• Yardımcı Cihazlar: Yürüteçler, özel ayakkabılar, iletişim tabletleri.

Günlük Yaşam Desteği

• Beslenme: Yutma güçlüğü olanlarda PEG tüpü ile beslenme.
• Eğitim: Bireyselleştirilmiş eğitim programları (BEP) ve özel eğitim sınıfları.
• Psikososyal Destek: Aile danışmanlığı ve akran entegrasyon programları.

Erişkin Dönemde SP Yönetimi

• Kas-iskelet komplikasyonları (kontraktürler, osteoartrit)
• Erken başlangıçlı demans riski
• Mesleki rehabilitasyon ve bağımsız yaşam eğitimleri

Ailelere Öneriler

• Tutarlı bir egzersiz rutini oluşturun
• Ev ortamını güvenli hale getirin (kaymaz zemin, tutunma barları)
• Yerel destek gruplarına katılın