ROM (Range of Motion) egzersizleri, eklemlerin hareket açıklığını korumak veya artırmak için uygulanan temel fizyoterapi yöntemlerinden biridir. Özellikle hareket kısıtlılığı yaşayan bireylerde, cerrahi sonrası rehabilitasyon süreçlerinde ve kronik hastalıklarda sıklıkla tercih edilir. Ancak bu egzersizlerin doğru teknikle ve dikkatle uygulanması, istenmeyen komplikasyonları önlemek açısından kritik önem taşır.

Hastanın Genel Sağlık Durumu Değerlendirilmeli
Egzersiz programına başlamadan önce hastanın tıbbi öyküsü detaylı şekilde incelenmelidir. Eklemde ağrı, şişlik veya enflamasyon varlığı, ROM egzersizlerinin ertelenmesini gerektirebilir. Ayrıca osteoporoz, kalp-damar hastalıkları veya nörolojik rahatsızlıklar gibi sistemik durumlar, egzersiz yoğunluğunun kişiye özel ayarlanmasını zorunlu kılar.

Egzersiz Öncesi Isınma ve Pozisyonlama
Eklem ve kas dokusunu hazırlamak için 5-10 dakikalık hafif ısınma hareketleri yapılmalıdır. Hastanın pozisyonu, egzersizin hedeflediği ekleme göre belirlenir. Örneğin omuz hareket açıklığı çalışılacaksa hasta oturur veya yatar pozisyonda stabilize edilmelidir. Pozisyonlama sırasında ağrıya neden olabilecek baskılardan kaçınılmalıdır.

Hareket Açıklığı Sınırlarına Dikkat
Her eklemin anatomik sınırları aşılmamalıdır. Özellikle kalça ve omuz gibi kompleks eklemlerde aşırı zorlama, ligament yaralanmalarına yol açabilir. Pasif ROM egzersizlerinde terapist, hastanın verdiği ağrı tepkilerini dikkatle gözlemlemeli ve hareketi bu sınıra kadar sürdürmelidir.

Ağrı Eşiği Asla İhmal Edilmemeli
Egzersiz sırasında hafif bir gerginlik normal kabul edilse de keskin ağrı hissedildiğinde hemen durulmalıdır. Ağrı, dokuda mikro hasar veya inflamasyon belirtisi olabilir. Hastaya "Acı yoksa kazanç yok" mantığıyla yaklaşmak ciddi sakatlanmalara neden olabilir.

Tekrar Sayısı ve Süresi Kişiye Özel Ayarlanmalı
Başlangıçta her eklem için 5-10 tekrar yeterli olabilir. Kas gücü arttıkça bu sayı kademeli olarak artırılmalıdır. Yaşlı hastalarda veya eklem kıkırdağı hasarı olan bireylerde aşırı tekrarlardan kaçınılmalıdır. Her seans 20-30 dakikayı geçmemelidir.

Aktif ve Pasif ROM Arasındaki Farklar Bilinmeli

• Aktif ROM: Hasta eklemi kendi kas gücüyle hareket ettirir. Kas kuvvetini artırmaya yöneliktir.
• Pasif ROM: Terapist veya cihaz yardımıyla eklem hareket ettirilir. Genellikle felç veya ciddi kas zayıflığında uygulanır.
  Her iki yöntem de hastanın durumuna göre seçilmeli ve karıştırılmamalıdır.

Egzersiz Sonrası Soğuma ve Değerlendirme
Seans bitiminde 5 dakika hafif germe hareketleriyle kaslar rahatlatılmalıdır. Sonraki 24 saat içinde eklemde şişlik, kızarıklık veya ısı artışı olup olmadığı hasta tarafından takip edilmeli ve raporlanmalıdır.

Özel Gruplarda Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Hamileler: Pelvik bölgeye yönelik egzersizlerde fetal pozisyon göz önünde bulundurulmalı.
• Diyabet Hastaları: Eklemlerdeki his kaybı nedeniyle aşırı zorlamadan kaçınılmalı.
• Osteoartriti Olanlar: Ağrılı eklemlere yönelik hareketlerde yastık veya rulo ile destek sağlanmalı.

Evde Uygulama Yapacak Hastalar İçin Tavsiyeler

• Egzersizleri günün aynı saatlerinde düzenli yapmaya özen gösterin.
• Kaygan zeminlerden ve dar alanlardan kaçının.
• Destek amaçlı sandalye veya duvar gibi sabit nesneler kullanın.