Özel öğrenme güçlüğü (ÖÖG), zekâ düzeyi normal veya üstün olmasına rağmen okuma, yazma, matematik veya motor becerilerde beklenen performansın altında gelişim gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur. Disleksi (okuma), disgrafi (yazma) ve diskalkuli (matematik) gibi alt türleri bulunan bu durum, çocukların akademik başarısını ve özgüvenini derinden etkileyebilir.
Özel Öğrenme Güçlüğü Türleri
- Disleksi: Harf ve kelime tanımada zorluk, okurken heceleme hataları
- Disgrafi: Yazı yazmada yavaşlık, karışık harf formları, imla hataları
- Diskalkuli: Sayı kavramını anlamama, temel matematik işlemlerinde hata
- Dispraksi: El-göz koordinasyonu gerektiren aktivitelerde güçlük
Yaygın Belirtiler
- Okul Öncesi Dönem: Konuşmada gecikme, renk/şekil öğrenmede zorlanma
- İlkokul Dönemi:
- Okurken satır atlama veya kelimeleri tersten okuma
- "b-d", "m-n" gibi benzer harfleri karıştırma
- Saati öğrenme veya para hesabı yapamama
- Yazı defterinde düzensiz satır aralıkları
- Davranışsal İpuçları: Ödev yapmaktan kaçınma, sınıfta dikkat dağınıklığı
Teşhis Süreci
Tanı için çok yönlü bir değerlendirme şarttır:
- Nöropsikolojik Testler: WISC-IV zekâ testi, nörolojik tarama
- Eğitsel Değerlendirme: Okuma hızı, yazılı anlatım analizi
- Klinik Görüşme: Aile öyküsü ve gelişim basamaklarının incelenmesi
Uzman ekibi çocuk psikiyatristi, psikolog ve özel eğitim uzmanından oluşur.
Tedavi ve Eğitim Yaklaşımları
- Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (BEP): Okulda hedefli müfredat uyarlaması
- Multisensoriyel Öğretim: Dokunsal materyallerle harf öğretimi (kum tepsisi)
- Ergoterapi: El yazısı becerilerini geliştirmeye yönelik egzersizler
- Bilişsel Davranışçı Terapi: Özgüven artırma ve kaygı yönetimi
Ailelere Pratik Destek Stratejileri
- Ev ödevlerini 20 dakikalık küçük seanslara bölmek
- Görsel zaman çizelgeleri ve renkli post-it’lerle organize etme
- Matematik kavramlarını günlük yaşamla ilişkilendirme (alışverişte para hesabı)
- "Hata yapmanın öğrenme parçası olduğunu" vurgulayan pozitif dil kullanımı
Okul-İş Birliğinin Önemi
Öğretmenlerle yapılması gereken düzenlemeler:
- Sınavlarda ek süre veya sözlü değerlendirme seçeneği
- Tahtadaki yazıların dijital kopyasının sağlanması
- Değerlendirmede içerik odaklı olup yazım hatalarını puanlamama
Yasal Haklar ve Kaynaklar
Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Yönetmeliği kapsamında:
- RAM (Rehberlik Araştırma Merkezi) raporu ile destek eğitim hakkı
- Haftada 8 saate kadar ücretsiz özel eğitim desteği
- Sınavlarda uygun şartların sağlanması (tek kişilik sınıf, okuyucu)
Yetişkinlerde ÖÖG Yönetimi
İş yerinde verimlilik için:
- Sesli okuma yazılımları (text-to-speech) kullanımı
- Görsel proje yönetim araçları (Trello, Kanban)
- Toplantı öncesi yazılı gündem dağıtımı
