Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) ve şizofreni, farklı mekanizmalara sahip iki psikiyatrik durumdur. OKB’nin şizofreniye dönüşmediği klinik çalışmalarla desteklenmiş olsa da, bazı belirtilerin örtüşmesi ve nadiren birlikte görülebilmeleri bu konuda kafa karışıklığına yol açabilir. İşte iki hastalık arasındaki ilişkiye dair bilimsel gerçekler:
OKB ve Şizofreni Arasındaki Temel Farklar
OKB, tekrarlayan düşünceler (obsesyonlar) ve bu düşünceleri bastırmak için yapılan ritüeller (kompulsiyonlar) ile karakterizedir. Şizofrenide ise halüsinasyonlar, sanrılar, düzensiz düşünce yapısı ve sosyal çekilme ön plandadır. OKB’de hasta genellikle gerçeklik algısını korurken, şizofrenide gerçeklikten kopuş söz konusudur.
Belirti Örtüşmeleri ve Yanılgılar
Bazı şizofreni hastalarında obsesif düşünceler veya kompulsif davranışlar görülebilir. Örneğin, "kirlenme korkusu" nedeniyle aşırı el yıkama şizofreniye eşlik edebilir. Ancak bu davranışların altında genellikle sanrılar (örneğin, mikropların kendisine zarar vereceğine dair sabit inanç) yatar. OKB’de ise kompulsiyonlar, obsesyonların yarattığı kaygıyı geçici olarak azaltmak için yapılır.
Genetik ve Nörobiyolojik Farklılıklar
OKB ile şizofreninin beyin işlevlerinde farklılıklar gösterdiği bilinmektedir. OKB’de bazal ganglionlar ve orbitofrontal korteks aktivitesinde artış gözlenirken, şizofrenide prefrontal korteks ve temporal lob işlevlerinde azalma ön plandadır. Ayrıca genetik çalışmalar, iki hastalığın farklı kromozomal bölgelerle ilişkili olduğunu göstermektedir.
Komorbidite (Birlikte Görülme) Durumu
Nadir de olsa, bazı hastalarda OKB ve şizofreni aynı anda görülebilir. Bu durumda şizofreni tanısı öncelikli kabul edilir. OKB semptomları şizofreni tedavisinde kullanılan antipsikotik ilaçlarla tetiklenebilir veya kötüleşebilir.
Risk Faktörleri ve Uyarı İşaretleri
Erken başlangıçlı OKB (çocukluk çağında), şizofreni gelişim riskini hafifçe artırabilir. Ancak bu ilişki nedensel değildir; her iki hastalıkta da dopaminerjik sistem anomalilerinin rol oynaması benzer risk faktörlerini açıklar. Psikotik özellikli OKB vakalarında ise ayırıcı tanı dikkatle yapılmalıdır.
Teşhis ve Tedavi Yaklaşımları
Şizofreni şüphesi olan OKB hastalarında ayrıntılı psikiyatrik değerlendirme şarttır. OKB tedavisinde serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) ve bilişsel davranışçı terapi (BDT) etkiliyken, şizofrenide antipsikotik ilaçlar ve psikososyal müdahaleler temel tedavi yöntemleridir.
Sonuç
OKB ve şizofreni birbirine dönüşen hastalıklar değildir. Ancak karmaşık vakalarda doğru tanı için psikiyatri uzmanına başvurmak kritik önem taşır. Erken müdahale, her iki hastalıkta da yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir.
