Nazofarenks kanseri, burun arkasındaki nazofarenks bölgesinde başlayan nadir bir kanser türüdür. Diğer baş-boyun kanserlerinden farklı olarak Epstein-Barr virüsü (EBV) ile güçlü ilişkisi ve coğrafi dağılımdaki belirgin farklılıklarla dikkat çeker. Bu makalede hastalığın nedenleri, tanı yöntemleri ve güncel tedavi yaklaşımlarını detaylıca ele alacağız.
Nazofarenks Kanseri Nedir?
Nazofarenks, burnun arka kısmıyla boğazın üst bölümünü birleştiren huni şeklindeki anatomik bölgedir. Burada gelişen kötü huylu tümörler genellikle "skuamöz hücreli karsinom" tipindedir. Endemik bölgelerde (Güneydoğu Asya, Kuzey Afrika) daha sık görülmesi, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin rolüne işaret eder.
Risk Faktörleri ve Nedenleri
Hastalığın gelişiminde Epstein-Barr virüsü enfeksiyonu en önemli risk faktörüdür. Aşırı tütsülenmiş balık ve salamura gıdaların sık tüketimi (nitrozamin içeriği nedeniyle), sigara kullanımı ve mesleki kimyasallara maruziyet diğer tetikleyiciler arasındadır. Ailesel geçiş özellikle Çin kökenli bireylerde belirgindir.
Belirtiler ve İşaretler
- Boyunda kitle: En sık başvuru nedeni olan ağrısız lenf bezi büyümeleri
- Kulak problemleri: Tek taraflı işitme kaybı, kulak çınlaması veya dolgunluk hissi
- Burun tıkanıklığı: İlerleyici burun solunum güçlüğü ve tekrarlayan burun kanamaları
- Nörolojik bulgular: Çift görme, yüz uyuşukluğu veya baş ağrısı (kafa tabanı tutulumunda)
Teşhis Yöntemleri
Tanıda ilk adım endoskopik muayenedir. Fleksibl nazofaringoskopi ile tümör görüntülenir ve biyopsi alınır. Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) tümörün yayılımını değerlendirmede altın standarttır. PET-CT metastaz taraması için kullanılır. EBV DNA düzeyi (kanda) hem tanıda hem tedavi takibinde önemli bir belirteçtir.
Evreleme ve Sınıflandırma
Evreleme TNM sistemine göre yapılır:
- Tümör boyutu (T): T1 (sadece nazofarenks) → T4 (kafa tabanı/kafatası tutulumu)
- Lenf nodu (N): N1 (tek taraflı ≤3 cm) → N3 (köprücük kemiği altı veya 6 cm üstü)
- Metastaz (M): M0 (yok) veya M1 (uzak metastaz)
Tedavi Protokolleri
- Radyoterapi: Erken evre tümörlerde tek başına kür şansı sağlar. IMRT (yoğunluk ayarlı radyoterapi) ile sağlıklı doku korunur.
- Kemoradyoterapi: Lokal ileri evrelerde radyoterapiyle eş zamanlı cisplatin kullanımı standart tedavidir.
- Kemoterapi: Metastatik hastalıkta platinum bazlı rejimler (cisplatin + gemcitabine) tercih edilir.
- İmmünoterapi: PD-1 inhibitörleri (Pembrolizumab) tekrarlayan hastalıkta umut vaat eder.
Yan Etki Yönetimi
Tedavi sırasında ağız kuruluğu, yutma güçlüğü ve cilt reaksiyonları sık görülür. Tükürük bezlerinin korunması amacıyla IMRT teknikleri kullanılır. Beslenme tüpleri ve agresif ağız bakımı yaşam kalitesini artırır.
Prognoz ve Takip
Erken evre tanı alan hastalarda 5 yıllık sağkalım %85’e ulaşır. İleri evrelerde bu oran %40-60 arasındadır. Tedavi sonrası ilk 2 yıl 3 ayda bir MRG ve EBV DNA takibi gereklidir.
Korunma Stratejileri
- EBV aşısı üzerine çalışmalar devam etmektedir
- Tuzlanmış balık tüketiminin sınırlandırılması
- Endemik bölgelerde yüksek riskli bireylerin tarama programları
Yaşam Tarzı Önerileri
Tedavi sonrası dönemde düzenli egzersiz, tütün ürünlerinden uzak durma ve diş sağlığına özen gösterilmelidir. Beslenmede antioksidan zengini sebze-meyveler önerilir.
