Kurdeşen (ürtiker), ciltte aniden ortaya çıkan kızarıklık, kabarıklık ve kaşıntıyla karakterize yaygın bir cilt reaksiyonudur. Akut (6 haftadan kısa) veya kronik (6 haftadan uzun) formlarda görülebilir. Alerjik reaksiyonlar, stres veya fiziksel uyaranlar gibi tetikleyicilerle ortaya çıkabilir.
Kurdeşen Nasıl Oluşur?
Derideki mast hücrelerinin histamin salgılaması sonucu damarlar genişler ve sıvı sızıntısı olur. Bu da ciltte "wheal" adı verilen kabarık, sınırları belirgin lezyonlara yol açar. Lezyonlar genellikle 24 saat içinde kaybolur ancak farklı bölgelerde yenileri çıkabilir.
Türleri ve Tetikleyiciler
- Akut Ürtiker: Gıda alerjileri (fındık, kabuklu deniz ürünleri), ilaçlar (penisilin, NSAİİ), böcek sokmaları veya enfeksiyonlarla tetiklenir.
- Kronik Ürtiker: Otoimmün hastalıklar (tiroidit), kronik enfeksiyonlar veya stres kaynaklıdır.
- Fiziksel Ürtiker: Basınç, soğuk, sıcak, güneş ışığı veya egzersiz sonrası gelişir.
Belirtiler ve Tanı Kriterleri
- Pembe/kırmızı renkli, etrafı kızarık kabarıklar
- Şiddetli kaşıntı (özellikle gece artış gösterir)
- Lezyonların 1-24 saat içinde kaybolup başka yerde çıkması
- Yüzde/boğazda şişme (anjiyoödem eşlik edebilir)
Tanı için deri prick testi, kan testleri (CRP, tiroid antikorları) ve provokasyon testleri kullanılır.
Tedavi Yaklaşımları
- Antihistaminikler:
- Loratadin, setirizin gibi 2. nesil ilaçlar kaşıntıyı baskılar.
- Refrakter vakalarda doz 4 kat artırılabilir.
- Biyolojik Tedaviler:
- Omalizumab (anti-IgE) kronik ürtikerde %80 etkilidir.
- Acil Durumlar:
- Anjiyoödem veya nefes darlığında adrenalin oto-enjektörü kullanılır.
Korunma ve Yaşam Tarzı Önerileri
- Tetikleyici gıdalardan kaçının (histaminden zengin besinler: fermente ürünler, çikolata).
- Dar kıyafetler ve sıcak duştan kaçının.
- Stres yönetimi için yoga veya nefes egzersizleri uygulayın.
Ne Zaman Acile Başvurulmalı?
- Dudak/dilde şişme
- Nefes almada zorluk
- Baş dönmesi veya bilinç bulanıklığı
Bu durumlar anafilaksi işaretidir ve acil müdahale gerektirir.
Kurdeşen ile Karışan Hastalıklar
- Egzema: Kronik pullanma ve kalınlaşma gösterir.
- Vaskülit: 24 saatten uzun süren morumsu lezyonlar.
- Eritema Multiforme: Hedef lezyonlar ve mukozal tutulum.
Kronik vakalarda alerji uzmanı veya dermatolog takibi şarttır. Tedaviye dirençli olgularda altta yatan otoimmün hastalıklar araştırılmalıdır.
