KOAH ve astım, solunum yollarını etkileyen kronik hastalıklar olmasına rağmen nedenleri, belirtileri ve tedavi yaklaşımları açısından önemli farklılıklar gösterir. Her iki hastalık da nefes darlığı, öksürük ve hırıltılı solunum gibi benzer semptomlara yol açsa da altta yatan mekanizmalar ve risk faktörleri birbirinden ayrılır.
KOAH ve Astımın Tanımları
KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı), hava yollarının kalıcı daralması ve alveollerin hasarıyla karakterizedir. Genellikle sigara kullanımı, uzun süreli kirli hava maruziyeti veya mesleki toz teması sonucu gelişir. Astım ise hava yollarının alerjenler, stres veya enfeksiyon gibi tetikleyicilere karşı aşırı duyarlılık gösterdiği, ataklarla seyreden bir hastalıktır.
Nedenler ve Risk Faktörleri
KOAH’ın temel nedeni sigara kullanımıdır. Vakaların %90’ından fazlasında tütün ürünleri sorumlu tutulur. Ayrıca pasif içicilik, hava kirliliği ve genetik faktörler (alfa-1 antitripsin eksikliği) de riski artırır. Astımda ise genetik yatkınlık ve çevresel alerjenler (polen, ev tozu akarları) ön plandadır. Aile öyküsü olanlarda ve alerjik bünyeli kişilerde daha sık görülür.
Belirtilerdeki Farklılıklar
KOAH’ta nefes darlığı genellikle sabit ve ilerleyicidir. Öksürük balgamlı olabilir ve özellikle sabahları şiddetlenir. Fiziksel aktivite sırasında semptomlar belirginleşir. Astımda ise nefes darlığı ataklar halinde gelir, gece veya sabaha karşı kötüleşir. Öksürük kuru ve hırıltılıdır, tetikleyicilerle (toz, soğuk hava) temas sonrası aniden başlar.
Teşhis Yöntemleri
Her iki hastalıkta da solunum fonksiyon testleri (SFT) kullanılır. KOAH tanısı için FEV1/FVC oranının 0.70’in altında olması beklenir. Astımda ise bu oran normal sınırlarda olabilir, ancak reversibilite testinde (bronkodilatör sonrası FEV1’de %12’den fazla artış) tanı desteklenir. Ayrıca astımda alerji testleri ve eozinofil düzeyleri önemliyken, KOAH’ta sigara öyküsü ve akciğer görüntüleme bulguları öne çıkar.
Tedavi Yaklaşımları
KOAH tedavisinde sigaranın bırakılması en kritik adımdır. Uzun etkili bronkodilatörler (Salmeterol, Tiotropium) ve inhaler kortikosteroidler semptomları hafifletir. İlerlemiş vakalarda oksijen tedavisi veya pulmoner rehabilitasyon gerekebilir. Astımda ise tetikleyicilerden kaçınma esastır. Hızlı etkili bronkodilatörler (Salbutamol) atakları kontrol ederken, inhaler kortikosteroidler (Flutikazon) uzun vadeli kontrol sağlar. Biyolojik ajanlar (Omalizumab) şiddetli alerjik astımda kullanılır.
Hastalık Seyri ve Komplikasyonlar
KOAH genellikle geri dönüşümsüz hasarla ilerler. Zamanla akciğer kapasitesi azalır ve kalp yetmezliği gibi komplikasyonlar gelişebilir. Astım ise uygun tedaviyle kontrol altına alınabilir. Ataklar önlenebilir ve yaşam kalitesi korunabilir.
Korunma Stratejileri
KOAH’tan korunmak için sigaradan uzak durmak, hava kirliliğine maruz kalmamak ve düzenli egzersiz yapmak önerilir. Astımda ise alerjenlerden kaçınma, ev içi nem oranını düşük tutma ve grip aşısı yaptırma önem taşır.
Hangi Durumlarda Hangi Doktora Başvurulmalı?
KOAH şüphesinde göğüs hastalıkları uzmanı, astım için ise alerji ve immünoloji uzmanı doğru başvuru noktasıdır. Her iki hastalıkta da erken teşhis, tedavi başarısını artırır.
