HLA-B27, insan lökosit antijeni (HLA) sisteminin önemli bir genetik bileşenidir. Bu protein yapısı, bağışıklık sisteminin kendi dokularını yabancı olarak tanıyıp saldırmasıyla karakterize otoimmün hastalıklarla güçlü bir ilişki gösterir. Türkiye’de nüfusun yaklaşık %7’sinde pozitif olan bu marker, tanı ve tedavi stratejilerinde kritik rol oynar.
HLA-B27 ile Bağlantılı Hastalıklar
- Ankilozan Spondilit (AS): Omurgada iltihap ve kemikleşmeyle seyreden romatizmal hastalık. HLA-B27 pozitif bireylerde 20 kat daha sık.
- Reaktif Artrit: İdrar yolu veya bağırsak enfeksiyonlarını takiben eklemlerde şişme.
- Psöriyatik Artrit: Sedef hastalığıyla birlikte görülen eklem iltihabı.
- Akut Ön Üveit: Gözün ön kamarasında ağrılı inflamasyon.
- Enteropatik Artrit: Crohn veya ülseratif kolit ile ilişkili eklem tutulumu.
HLA-B27 Testi Ne Zaman İstenir?
- Sabah katılığıyla uyanma ve bel ağrısı (AS şüphesi)
- İdrar yolu enfeksiyonu sonrası diz/ayak bileğinde şişme
- Tekrarlayan göz kızarıklığı ve ışık hassasiyeti
- Sedef hastalığı olanlarda eklem ağrıları
Testin Yorumlanması
- Pozitif Sonuç: Hastalık riskinin arttığını gösterir ancak kesin tanı koydurmaz. AS’li hastaların %90’ında pozitiftir.
- Negatif Sonuç: Otoimmün hastalık olasılığını azaltır.
- Yalancı Pozitiflik: Bazı enfeksiyonlarda (HIV, hepatit) yanıltıcı sonuç verebilir.
Tanı Sürecinde Kullanılan Yardımcı Tetkikler
- MRG: Sakroiliak eklemlerde erken dönem iltihabı tespiti
- CRP ve Sedimantasyon: İnflamasyon belirteçleri
- Radyografi: İleri dönem kemik birleşmelerinin değerlendirilmesi
Tedavi Yaklaşımları
- İlaç Tedavisi:
- NSAİİ’ler (Diklofenak): Ağrı ve inflamasyon kontrolü
- TNF inhibitörleri (İnfliksimab): Şiddetli AS’de biyolojik tedavi
- Kortikosteroidler: Akut üveit ataklarında
- Fizik Tedavi:
- Postür egzersizleri ve solunum kası eğitimi
- Yüzme ve pilates gibi omurga esnekliğini koruyan aktiviteler
- Cerrahi: Kalça ekleminde ileri harabiyet durumunda protez
Genetik Geçiş ve Aile Planlaması
HLA-B27 otozomal dominant kalıtılır. Pozitif bireylerin çocuklarında taşıyıcılık riski %50’dir. Ancak hastalık gelişimi çevresel faktörlerle (sigara, enfeksiyonlar) tetiklenir.
Yaşam Tarzı Önerileri
- Sigaranın Bırakılması: AS gelişim riskini 2 kat artırır
- Düzenli Egzersiz: Omurga hareketliliğini korumak için günlük 30 dakika
- Ergonomi Düzenlemeleri: Yüksek bel destekli ofis koltukları kullanımı
- D Vitamini Takviyesi: Kemik sağlığı için günlük 1000-2000 IU
Prognozu Etkileyen Faktörler
- Tanı anındaki yaş (erken tanı fonksiyon kaybını azaltır)
- Düzenli fizik tedavi uyumu
- Biyolojik tedaviye yanıt oranları
HLA-B27 pozitifliği olan bireylerde semptomların erken fark edilmesi ve romatoloji uzmanına başvurulması, kalıcı eklem hasarını önlemede kritik öneme sahiptir. Düzenli takip ve kişiselleştirilmiş tedavi planlarıyla hastaların yaşam kalitesi önemli ölçüde korunabilir.
