Progeria (Hutchinson-Gilford Progeria Sendromu), çocuklarda erken yaşlanmaya yol açan son derece nadir bir genetik hastalıktır. LMNA genindeki mutasyonun neden olduğu bu durum, dünya çapında yaklaşık 400 çocuğu etkilemektedir. Hastalık, normal gelişimin aksine hızlandırılmış yaşlanma süreciyle karakterizedir.
Progeria Nedir?
LMNA genindeki spontan mutasyon, lamin A adı verilen hücre iskeleti proteininin anormal üretimine yol açar. Bu durum hücre çekirdeğinde yapısal bozulmalara ve DNA onarım mekanizmalarının aksamasına neden olur. Çoğu vaka aile öyküsü olmadan ortaya çıkar ve hastalar ortalama 14-15 yıl yaşam süresine sahiptir.
Belirtiler ve Klinik Bulgular
- Fiziksel Özellikler: Başta orantısız küçük yüz, belirgin gözler, ince dudaklar ve çıkık burun
- Cilt Değişiklikleri: Ciltte incelme, damarların belirginleşmesi, yer yer sertleşme (skleroderma benzeri)
- Saç-Kıl Kaybı: Kaş, kirpik ve saçlı deride tam dökülme
- Gelişim Geriliği: Boy ve kilo artışının yaşıtlarından belirgin geride kalması
- İskelet Sistemi Sorunları: Eklem sertliği, kalça çıkığı, osteoporoz
- Kardiyovasküler Problemler: Erken başlangıçlı ateroskleroz, kalp krizi ve inme riski
Teşhis Yöntemleri
- Klinik Değerlendirme: Karakteristik yüz görünümü ve büyüme geriliği
- Genetik Test: LMNA gen mutasyonunun PCR ile saptanması (altın standart)
- Laboratuvar: Yüksek LDL kolesterol ve trigliserid seviyeleri
- Görüntüleme: Kemik yaşının radyolojik olarak belirlenmesi, ekokardiyografi
Tedavi Yaklaşımları
- Lonafarnib: Farnesiltransferaz inhibitörü; yaşam süresini ortalama 1.6 yıl uzatabilir
- Kardiyovasküler Koruma: Statinler (kolesterol düşürücü), düşük doz aspirin
- Fizik Tedavi: Eklem hareket açıklığını korumaya yönelik egzersizler
- Beslenme Desteği: Yüksek kalorili diyet ve enteral beslenme
- Semptomatik Tedavi: Cilt nemlendiricileri, protez saçlar
Yaşam Kalitesini Artıran Destekleyici Uygulamalar
- Diş Bakımı: Gecikmiş diş çıkarma ve çürük riskine karşı özel protokoller
- İşitme Testleri: Sensörinöral işitme kaybı için düzenli odyolojik takip
- Psikososyal Destek: Çocuk ve aile için bütüncül psikolojik danışmanlık
- Eğitim Adaptasyonları: Okul ortamında fiziksel kısıtlılıklara uyum sağlayıcı düzenlemeler
Komplikasyonlar ve Yönetimi
- Kardiyovasküler Olaylar: Miyokard enfarktüsü (%90 hastada 15 yaş öncesi görülür)
- Serebrovasküler Problemler: Geçici iskemik atak ve inme riski
- Malnütrisyon: Yetersiz besin alımına bağlı büyüme geriliği
- Hareket Kısıtlılığı: Artrit benzeri eklem tutulumu
Güncel Araştırmalar ve Umut Verici Gelişmeler
- CRISPR Gen Düzenleme: Hücre kültürlerinde mutasyon düzeltme çalışmaları
- RNA Terapileri: Antisens oligonükleotidlerle anormal protein üretiminin baskılanması
- Telomeraz Aktivatörleri: Hücresel yaşlanmayı yavaşlatmaya yönelik deneysel ilaçlar
- Klinik Denemeler: Everolimus ve barisitinib gibi ilaçların etkinlik araştırmaları
Aileler İçin Pratik Öneriler
- Progeria Araştırma Vakfı (PRF) ile iletişime geçmek
- Çocuk kardiyoloji ve endokrinoloji kontrollerini aksatmamak
- Fiziksel aktiviteyi destekleyen adaptif spor programları
- Sosyal izolasyonu önlemek için akran etkileşimini teşvik etmek
