Göz tembelliği (ambliyopi), çocukluk döneminde bir gözün diğerine göre daha az görmesi nedeniyle gelişen ve erken müdahale edilmediğinde kalıcı görme kaybına yol açabilen bir durumdur. Genellikle 0-7 yaş arasında ortaya çıkar ve çocukların %2-3’ünü etkiler.

Göz Tembelliği Neden Olur?
Temel neden, beyne net görüntü iletiminin engellenmesidir:

• Şaşılık: Kayma olan gözde görme azalır.
• Kırma Kusurları: İki göz arasında yüksek miyop, hipermetrop veya astigmat farkı.
• Görüntü Engeli: Katarakt, göz kapağı düşüklüğü veya kornea lekesi gibi fiziksel engeller.

Belirtileri Nasıl Fark Edilir?

• Çocuğun bir gözünü kısarak veya kapatarak bakması,
• Gözlerde sulanma veya kızarıklık,
• Cisimlere çarpma, derinlik algısında zorluk,
• Okulda tahtayı görememe, kitaba çok yaklaşma,
• Fotoğraflarda göz bebeğinde beyaz yansıma (katarakt şüphesi).

Teşhis Yöntemleri

• Görme Keskinliği Testi: 3 yaşından itibaren harfli/şekilli tablolarla ölçüm,
• Kırma Kusuru Değerlendirmesi: Sikloplejik refraksiyon (göz bebeği büyütülerek),
• Biomikroskopik Muayene: Katarakt veya yapısal anormalliklerin tespiti,
• Örtü Testi: Şaşılık varlığının değerlendirilmesi.

Tedavi Seçenekleri

1. Kırma Kusuru Düzeltmesi: Reçeteli gözlük veya kontakt lens kullanımı.
2. Sağlam Gözün Kapatılması: Tembel gözün kullanımını artırmak için özel yapışkanlı kapama pedleri (günde 2-6 saat).
3. Damla Tedavisi: Sağlam göze atropin damlası uygulayarak bulanıklaştırma.
4. Filtreli Camlar: Bangerter filtresi ile sağlam gözün görüş kalitesini düşürme.
5. Cerrahi Müdahale: Katarakt veya şaşılık varlığında ameliyat.

Tedavi Başarısını Etkileyen Faktörler

• Başlama yaşı (ne kadar erkense o kadar iyi),
• Tembelliğin şiddeti,
• Aile uyumu (kapama süresine dikkat),
• Altta yatan nedenin tipi.

Önleme ve Erken Tanının Önemi

• Tüm çocuklara 6 ay, 3 yaş ve 5 yaş rutin göz muayenesi yaptırılmalı,
• Ailede göz tembelliği öyküsü varsa taramalar sıklaştırılmalı,
• Okul öncesi görme tarama programlarına katılım sağlanmalı.

Tedavi Edilmezse Ne Olur?

• Kalıcı görme kaybı,
• Derinlik algısı bozukluğu,
• Mesleki kısıtlamalar (pilotluk, cerrahlık gibi).

Ebeveynlere Pratik Öneriler

• Kapama tedavisini oyunlaştırarak çocuğa sevdirin,
• Kontrolleri aksatmayın (tedavi 6 ay-2 yıl sürebilir),
• Tablet kullanımını kısıtlayarak açık hava aktivitelerini teşvik edin.

Göz tembelliği tedavisinde başarı oranı erken tanıda %90’ın üzerindedir. Bu nedenle belirtiler hafife alınmamalı ve vakit kaybetmeden göz hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır.