Gestasyonel diyabet, hamilelik sırasında ortaya çıkan ve genellikle doğum sonrası düzelen bir şeker metabolizması bozukluğudur. Gebeliklerin %3-10’unu etkileyen bu durum, hem anne hem de bebek sağlığı açısından kritik önem taşır. Tedavi edilmediğinde erken doğum, iri bebek veya doğum sonrası tip 2 diyabet riskini artırabilir.

Gestasyonel Diyabet Neden Olur?
Plasentadan salgılanan hormonlar insülin direncine yol açar. Pankreas yeterli insülin üretemediğinde kan şekeri yükselir. Risk faktörleri şunlardır:

• 35 yaş üstü gebelikler
• Ailede diyabet öyküsü
• Önceki gebelikte gestasyonel diyabet
• Polikistik over sendromu (PKOS)
• Vücut kitle indeksinin 30’un üzerinde olması

Belirtiler ve Tanı Süreci
Çoğu vakada belirgin semptom görülmez. Nadiren aşırı susama, sık idrara çıkma veya halsizlik ortaya çıkabilir. Tanı için 24-28. gebelik haftaları arasında şeker yükleme testi yapılır:

1. 50 gr OGTT: Açlık gerektirmeyen tarama testi. Kan şekeri ≥140 mg/dl çıkarsa 100 gr test uygulanır.
2. 100 gr OGTT: 3 saatlik testte iki değerin yüksek olması tanıyı doğrular.

Tedavi Yöntemleri

• Tıbbi Beslenme Tedavisi: Karbonhidratların kontrollü dağıtıldığı, glisemik indeksi düşük besinlerle planlanan diyet.
• Egzersiz: Haftada 150 dakika tempolu yürüyüş insülin direncini azaltır.
• İnsülin Tedavisi: Diyetle kontrol sağlanamayan vakalarda gebeliğe uygun insülin rejimi başlanır.
• Kan Şekeri Takibi: Açlık ve tokluk değerleri günde 4 kez ölçülmeli (hedef: açlık <95 mg/dl, tokluk 1. saat <140 mg/dl).

Gebelik Diyabeti Diyet Listesi Örneği

• Kahvaltı: 1 dilim tam buğday ekmeği + 30 gr peynir + bol yeşillik
• Ara Öğün: 1 porsiyon meyve + 10 badem
• Öğle: 4 yemek kaşığı bulgur pilavı + 120 gr ızgır tavuk + salata
• İkindi: 1 bardak süt + tarçın
• Akşam: Zeytinyağlı sebze yemeği + 1 kase yoğurt
• Gece: 1 bardak kefir

Olası Komplikasyonlar

• Anneye Etkileri: Preeklampsi, sezaryen doğum riskinde artış
• Bebeğe Etkileri: Doğum travması, hipoglisemi, solunum sıkıntısı
• Uzun Vadeli Riskler: Annede 10 yıl içinde tip 2 diyabet gelişme riski %50

Doğum Sonrası Takip
Doğumdan 6-12 hafta sonra 75 gr OGTT ile diyabet taraması yapılmalı. Emzirme, insülin direncini düşürerek riski azaltır. Yıllık açlık kan şekeri kontrolü ömür boyu sürdürülmeli.

Önleme Stratejileri

• Gebelik öncesi ideal kiloya ulaşmak
• Düzenli fiziksel aktivite
• Rafine şeker ve işlenmiş gıdalardan kaçınmak
• Lif oranı yüksek beslenme

Gestasyonel diyabet tanısı alan gebelerin endokrinoloji, kadın doğum ve diyetisyen işbirliğiyle takibi şarttır. Erken müdahale, anne-bebek sağlığını korumanın en etkili yoludur.