Gebelik Takibi Nedir?

Gebelik takibi uygulaması, hamilelik süreci boyunca annenin ve bebeğin sağlıklı olduğunu kontrol etmek için yapılan testleri ve fiziksel muayeneleri içerir.

Gebelik takibi veya diğer tabirle hamilelik takibi programı; hamilelik süreci boyunca annenin ve bebeğin sağlıklı olduğunu kontrol etmek için yapılan testleri ve fiziksel muayeneleri içerir. Gebelik tanısı ile başlayan bu takip sürecinde, hamileliğin doğrulanmasından iki hafta sonra ultrason aracılığıyla gebelik kesesi görüntülenir. Bu görüntüyle rahim içinde gebelik kesesinin oluşup oluşmadığı belirlenerek, dış gebelik olup olmadığı kontrol edilmiş olur

Yapılan bu ilk ultrason görüntülemesinden yaklaşık 1-2 hafta sonrasında yapılacak vajinal ultrason ile bebeğin kalp atışları dinlenebilir. Ardından yapılan hafta hafta gebelik takibi ile annenin genel sağlık durumu, kan ve idrar testleri ile değerlendirilirken, tiroid, şeker, kan uyuşmazlığı riskleri de kontrol edilir.

Gebelik Takibi Sıklığı

Hamilelik takibi programı, şayet tek bir bebek varsa hamileliğin ilk 3 ayında 2-3 haftada bir yapılan takiplerle gerçekleşir. Ancak annede mevcut bir hastalık ya da annenin düşük geçmişi varsa bu kontrollerin daha sık yapılması gerekir.  Bunun yanında şayet çoğul gebelik söz konusu ise ikiz gebelik takibi programı uygulanır.

Gebelik takip programının hangi sıklıkla yapılması gerektiğini belirleyen bazı koşullar vardır. Bu koşulların belirlenmesi, anne ve bebeğin sağlık risk faktörlerine göredir. Bu risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir;

  • Annenin yaşı 35’ten büyükse veya 18’den küçükse 
  • Anne aşırı kilolu ya da zayıfsa
  • Hipertansiyonu varsa
  • Kansızlık (anemi)
  • Şeker hastasıysa
  • Rahim anormallikleri varsa
  • Astım hastasıysa
  • Gebelik diyabeti ve tansiyonu gibi hamilelik esnasında gelişen hastalık riski taşıyorsa
  • Erken doğum riski bulunuyorsa

Yapılması gereken bu kontroller, bir kadın doğum uzmanının belirlediği gebelik takibi veya sağlık ocağı gebelik takibi ile yapılmaktadır. Hamile kalmayı düşünen veya hamile olan her kadın aile hekimine bilgi vermelidir. Çünkü bu süreçte anne ve babada olan kalıtsal hastalıkların, bebeğe geçme riskleri ve hamileliğe hazırlık süreci hakkında bilgiler sağlanırken, sağlıklı bir hamilelik için testler ve muayeneler yapılmaktadır.

Sağlık Bakanlığı kararı ile aile hekimi gebelik takibi, ilk olarak hamileliğin 14. haftasında yaptırılması zorunludur. Ancak gebelik dönemi 14. haftayı geçmişse, o döneme kadar yapılması gereken tüm test ve muayenelerin tamamlanması gerekir. Bunun yanında müracaat ettiği haftadaki kontrol ve muayenelerde yapılır. 

Hafta Hafta Gebelik Takibi

Hamilelik sürecinin başlaması ile birlikte anne adaylarının hayatlarında yeni bir rutin oluşur; bu hafta hafta gebelik takibi randevularıdır. Her bir haftada kendine has kontrol ve takipler yapılan bu dönem, anne ve bebek sağlığı için önemli bir süreçtir. Bu dönemde yapılan kontroller ve gebelik takibi testleri şu şekildedir;

8-10. Hafta 

İlk izleme randevusu yaklaşık olarak 8-10. haftalar arasında yapılırken, annenin boy ve kilosu belirlenir. Bu ilk kontrol, anne adayı için önemli bir randevudur. Çünkü sağlıklı hamilelik süreci geçirilmesine yönelik tavsiyelerde bulunulurken, ilk laboratuvar testi ve ultrason bu kontrolde uygulanır. Ayrıca bundan sonraki süreçte yapılacak takip randevularının sıklığının belirlendiği dönemdir. Sıklık belirlenirken program şu kriterlere göre yapılır;

  • Düşük ve orta riskli hamileliklerde: Takip izlemeleri, risk düzeyi düşük ya da orta olan anne adaylarında, hamileliğin başlama süresinden itibaren yaklaşık olarak ayda birdir. Her kontrol randevusunda annenin tansiyonu ve kilosu ölçülür.
  • Yüksek ve çok yüksek riskli hamileliklerde: Riski yüksek olan anne adaylarının, daha sık izlenmesi gerekirken, mevcut hastalıklarına yönelik testler yapılması da gerekebilir.

 10-14. Hafta

Bu dönemde yapılan kontroller sırasında, ikili tarama testi yapılmaktadır. Down sendromu riskini kontrol etmek için bebeğin ense kalınlığı ölçülür. Yapılan ölçüm sonrası şayet Down sendromu riski varsa erken dönemde belirlenmiş olur.

16-18. Hafta

Bu haftalarda anne adayından üçlü tarama testleri yaptırması istenir. Fetüs ultrason görüntüleme tekniği ile incelenerek, şayet test sonuçlarında bir anormallik izlenirse amniyosentez yapılması gerekebilir. Amniyosentez işlemi, anne karnında bebeğin içinde bulunduğu su dolu keseden şırınga yardımı ile sıvı örneği alınması işlemidir. Her ne kadar çekinilen bir test türü olsa da uzman bir radyolog tarafından uygulandığında komplikasyon riski oldukça düşük bir işlemdir. Ayrıca istenirse ultrason görüntülerinden bebeğin kız mı erkek mi olduğu öğrenilebilir.

20-24. Hafta

20-24. haftalar organ gelişiminin büyük bir bölümünü tamamlayan bebeğin ultrasonda detaylı bir görüntülemesi yapılır. Böylelikle bebek anormallikler açısından kontrol edilmiş olur. Bu kontrollerde tansiyon, bebeğin büyümesini kontrol etmek için karnın ölçülmesi (abdominal palpasyon) ve anne sağlığı kontrol edilir.

24-28. Hafta

Bu hafta randevusunda annenin hamileliğe bağlı şeker hastalığı geliştirip geliştirmediği kontrol edilmek üzere şeker yüklemesi yapılır. Gestasyonel diyabet olarak adlandırılan gebelik diyabeti, anne için olduğu kadar bebek içinde risk oluşturulan bir sağlık sorunudur. Şayet şeker yükleme testi yüksek çıkarsa, anneye diyet uygulanır. Bu kontrol esnasında ayrıca diğer kontrollerde olduğu gibi tansiyon, bebeğin büyümesini kontrol etmek için karnın ölçülmesi (abdominal palpasyon) ve annenin genel sağlık durumu kontrol edilir.

28-36. Hafta

Bu haftada annede kan uyuşmazlığı söz konusu ise kan uyuşmazlığı enjeksiyonu yapılması gerekir. Bu iğnenin yapıldığı dönem gebeliğin 28. haftasıdır. Bununla birlikte bu haftada ultrason ile bebeğin izlenmesine devam edilirken, kalp atışları ve hareketleri kontrol edilir. Aynı zamanda annede idrar yolu enfeksiyonları olup olmadığına yönelik idrar testleri yapılırken, bebeğin büyümesini kontrol etmek için karnın ölçülmesi, kan, kilo ve tansiyon kontrolü yapılır. Yapılan kan testlerinde anemi ve kan trombositleri değerlendirilir ve gerekiyorsa boğmaca aşısı yapılabilir. Ayrıca gebelik takibi hesaplama yapılarak doğum tarihi belirlenir.

36-38. Hafta 

Bu kontrol haftasında anneye ve bebeğin sağlık durumuna yönelik kontroller aynen yapılırken, doğum şekli belirlenmektedir. Doğumun şekline yönelik karar verilirken, normal doğuma engel bir durum olup olmadığın belirlenmesi için NST testi yapılır. Bu test 40. haftadan sonra 2-3 günde bir aralıklarla yapılması gerekir. Ayrıca doğuma çok az kaldığı için bebeğin içinde bulunduğu suyun ölçümü de ultrason ile yapılır. Bu dönemde bunlarla birlikte kan uyuşmazlığı olan annelere, ikinci kan uyuşmazlığı iğnesi vurulurken, vajinal sürüntü alınarak Grup B streptokoklar (GBS) kontrolü de yapılabilir.

40. Hafta

40. hafta sonrasında anne adayı 2-3 günde bir kontrol için sağlık uzmanına gitmesi gerekir. Bu dönemde doğum süreci başlamadıysa bebeğin su miktarı, kalp atışı ve sağlık durumu üzerine kontroller yapılır. Bu zaman diliminde anne adayı artık hastaneye yatırılarak doğum sürecinin başlatılması için gerekli müdahaleler yapılır.

Yukarıda listelenen bu test, tarama ve kontrollerin yanı sıra, şayet risk faktörleri ve koşulları varsa başka testler de yapılması önerebilir. Mesela Down sendromu veya diğer anormallikler gibi kromozom problemlerini test etmek için bebeğin plasentasının küçük bir miktarının toplandığı Koryon villus örneklemesi (CVS) gerekebilir. Bu genellikle hamileliğin 11. ve 13. haftaları arasında veya bir sorundan şüpheleniliyorsa başka bir zaman diliminde de yapılabilir.

Bu genel gebelik takibi prosedürü yanında tüp bebek tedavisinde takip daha teferruatlı olabilir. Tüp bebek tedavisi alan kişinin ve uygulayan uzmanın durumuna göre tüp bebek gebelik takibi rutini değişebilmektedir. Bu rutin gebelik takibine göre daha sık aralıklarda olabilirken, zamanlaması kişiye ve uzman hekimin görüşüne göre değişkenlik gösterebilir.

Gebelik Takibi Hesaplama

Çoğu hamilelik yaklaşık 40 hafta veya gebe kaldıktan sonra 38 hafta sürmektedir. Bu nedenle genellikle doğum tarihini tahmin etmenin en iyi yolu, son adet döneminin ilk gününden itibaren 40 hafta veya 280 günü saymaktır. Bunun yanında doğum tarihini hesaplamanın farklı bir yolu da son âdet döneminin başlangıç tarihinden üç ayı çıkartarak üzerine 7 gün eklenmesi şeklinde belirlenebilir. Mesela kişinin son adeti 11 Nisan'da başladıysa, 11 Ocak'a kadar üç ay geriye doğru sayar ve ardından yedi gün eklenir. Bu, son doğum tarihinin 18 Ocak olacağı anlamına gelir. Uzmanlar doğum tarihini bu şekilde tahmin ederek doğuma çok yakın tarihleri belirleyebilirler. Ancak bilinmelidir ki; bir veya iki hafta önce veya sonra doğum yapmak da aynı derecede normaldir.

Doğum Tarihi Belirlemede Hamile Kalma Tarihi

Düzenli adet döngüsüne sahip olan kadınlarda doğum tarihinin hesaplanması, son adet tarihinin ilk gününe göre yapıldığında doğru sonuçlar verir. Ancak kişinin adet döngüsü düzenli değilse, bu hesaplama tekniği doğru sonuçlar vermez. Tahmini doğum tarihinin bilinmesi doğuma hazırlanmak için önemli olduğundan, bu tarihin mümkün olduğu kadar doğruya yakın belirlenmesi gerekir. Bu konuda en doğru tahmin hamile kalındıktan sonra, son adet gününe 266 gün eklenerek elde edilen tarih verir.

Doğum Tarihi Belirleme Tüp Bebek Transfer Tarihi

Tüp bebek tedavisi ile bebek sahibi olan çiftlerin sayısının gün geçtikçe artması ile birlikte, tüp bebek gebelik takibi ihtiyacı da artmıştır. Tüp bebek doğum tarihi hesaplanırken, son embriyo transfer tarihi belirlenmesi ile daha kesin bir şekilde doğum tarihi çıkarılabilir.

Doğum Tarihi Belirleme Kullanılan Diğer Yollar

Doğum tarihini hesaplarken; eğer kesin olarak ne zaman hamile kalındığı bilinmiyorsa başka yollarla da hesaplama yapılabilir. Çünkü bazı durumlarda anne adayı, son adet dönemi gününü unutabilir veya yumurtlamanın ne zaman gerçekleştiğinden emin olmayabilir.  Doğum tarihini belirlemede kullanılan diğer yöntemler şunlardır;

  • Ultrason: Doğum tarihinin belirlenmesine erken dönem çekilen ultrason yardımcı olabilir.  Ancak, tüm kadınlarda bu erken dönem ultrason yapılmadığının bilinmesi gerekir. Bazı uygulayıcılar bu görüntülemeyi rutin olarak gerçekleştirirken, bazıları yalnızca adet dönemleri düzensiz olan, 35 yaş ve üzeri olan, düşük veya hamilelik komplikasyonları geçmişi bulunan anne adaylarında ultrason kullanmayı tercih etmektedir. 
  • Bebek kalp atışı: Bebeğin kalp atışının ilk kez duyulması, değişkenlik göstermekle birlikte 9. veya 10. hafta civarındadır. Fetal hareketinin ilk hissedilmesi ise ortalama olarak 18-22 hafta arasında olabilmektedir. Ancak fetal hareket daha erken veya daha geç olabilir. Bunlar gibi hamilelik dönüm noktalarına dair bilgilerle doğum tarihine dair ipuçları yakalanmaktadır.
  • Karın ölçümü: Kasık kemiğinden uterusun tepe noktasına kadar olan ölçü olan fundal yüksekliği (bebeğin büyümesini kontrol etmek için karnın ölçülmesi) doğum tarihinin doğrulanmasına yardımcı olur.
  • İlk gebelik muayenesi: İlk iç gebelik muayenesi yapıldığında, belirlenen uterus boyutu da tam doğum tarihini belirlemede etkili bir faktör olabilir.

Düzenli yapılan doğum öncesi takipler bebek ve anne sağlığı için çok önemlidir. Dolayısıyla sağlıklı bireyler yetiştirmenin ilk adımı olan bu kontroller, Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen yönetmelikler çerçevesinde, belirli prosedürlere bağlanmış olup düzenli yapılması amaçlanmaktadır.

Makaleyi faydalı buldun mu?
0
0
Makeleyi Paylaşın

Gebelik Takibi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Sağlık ocağında gebelik takibi zorunlu mu?

Hamilelik şüphesi olan veya hamile olan kadınların evli olsun ya da olmasın, sağlık ocağına kayıt yaptırmaları zorunludur. Sağlık Bakanlığı tarafından ilk gebelik takip kontrolünün 14. Haftada yaptırılması zorunlu kılınırken, eğer bir kişi bu süreçten sonra sağlık ocağına müracaat ettiyse, bu döneme kadar olan test ve kontrollerin tamamının yapılması gerekir. Bundan sonraki süreçte de belirlenen gebelik takip periyoduna göre izlenme yapılır.

Int. Dr. Sinem Köse

Gebelik takibi yapılırken vurulması gereken aşılar nelerdir?

Gebelik takibini yapan uzman, sağlık ocağı veya aile hekimi, gerekli gördüğü takdirde bazı aşıların yapılmasını tavsiye edebilir. Bu aşılar arasında influenza (grip) mevsiminde tüm hamile kadınların, bu virüse karşı aşılanması önerilmektedir.  Bunun yanında gebe kadınlara gerekirse hepatit B aşısı yapılabilir. Uzmanlar, aşılar güncel olsa bile, 20 haftalık hamilelikten sonrası genellikle 27.-36. haftalar arasında ya da doğum sonrası tetanoz, difteri ve boğmaca (TDAP) aşısı için bir takviye aşısı önermektedir. Bunun yanında kızamıkçık, kabakulak, su çiçeği ve kızamık aşılarının hamilelik sürecinde vurulmaması gerekir.

Int. Dr. Sinem Köse

Hamilelik takibi ne zaman başlar?

Gebelik takibi, hamilelik kesinleştiyse başlaması gereken bir izlemedir. Yapılan idrar ve kan tahlilleri sonrası hamilelik kesinleştikten yaklaşık 2 hafta sonra, öncelikle ultrasonla gebelik kesesinin oluşup oluşmadığı kontrol edilir.   Böylelikle ilk kontroller başlarken, dış gebelik olup olmadığı kesinleştirilir.

Int. Dr. Sinem Köse

Gebelik takibi nasıl yapılır?

Gebelik takibi, hamilelik kesinleştiyse başlaması gereken bir izlemedir. Yapılan idrar ve kan tahlilleri sonrası hamilelik kesinleştikten yaklaşık 2 hafta sonra, öncelikle ultrasonla gebelik kesesinin oluşup oluşmadığı kontrol edilir.   Böylelikle ilk kontroller başlarken, dış gebelik olup olmadığı kesinleştirilir.

Int. Dr. Sinem Köse