El ayak hastalığı (el-ayak-ağız hastalığı), özellikle 5 yaş altı çocuklarda görülen viral bir enfeksiyondur. Coxsackievirus A16 veya Enterovirus 71 kaynaklı bu hastalık, ağız içi yaralar ve el-ayak bölgesinde döküntülerle karakterizedir. Kreş, anaokulu gibi kalabalık ortamlarda hızla yayılabilen bu hastalık hakkında tüm detayları sizler için derledik.
El Ayak Hastalığı Nedir?
Hastalık, adını en sık etkilediği vücut bölgelerinden alır. Ateş, iştahsızlık ve boğaz ağrısıyla başlayıp, ağız içinde aft benzeri yaralar, avuç içi ve ayak tabanında kırmızı döküntülerle ilerler. Nadiren diz, dirsek veya kalçada da lezyonlar görülebilir. Genellikle 7-10 günde kendiliğinden iyileşir.
Bulaşma Yolları ve Risk Grupları
- Doğrudan temas: Enfekte kişilerin tükürük, balgam veya döküntü sıvılarıyla
- Solunum yolu: Öksürük/hapşırıkla havaya yayılan damlacıklar
- Ortak eşya kullanımı: Oyuncaklar, bardaklar, havlu gibi nesneler
En yüksek risk grubu kreş çocuklarıdır. Yetişkinlerde nadir görülse de bağışıklığı zayıf bireylerde ağır seyredebilir.
Belirtiler ve Seyir
- İlk 1-2 gün: 38-39°C ateş, boğaz ağrısı, halsizlik
- 3-7. günler:
- Ağız içinde ağrılı ülserler (dil, yanak içi, damak)
- Avuç içi ve ayak tabanında kırmızı lekeler (bazen su toplaması)
- İştah kaybı ve sıvı alımında zorluk
- 7-10. gün: Döküntülerin solması ve iyileşme
Teşhis Yöntemleri
Tanı genellikle klinik bulgularla konulur. Ağız yaraları ve tipik el-ayak döküntüleri yeterlidir. Şüpheli vakalarda boğaz sürüntüsü veya dışkı örneğinden PCR testi yapılabilir. Ayırıcı tanıda suçiçeği ve herpes enfeksiyonu dışlanmalıdır.
Tedavi ve Evde Bakım
Spesifik antiviral tedavi yoktur. Destekleyici yöntemlerle rahatlama sağlanır:
- Ağrı yönetimi: Parasetamol veya ibuprofen (aspirin kullanılmamalı)
- Ağız yaraları için: Soğuk gıdalar (yoğurt, dondurma), tuzlu su gargarası
- Sıvı desteği: Dehidrasyonu önlemek için elektrolit solüsyonları
- Kaşıntı kontrolü: Kalamin losyonu veya antihistaminikler
Komplikasyonlar
Nadiren menenjit, ensefalit veya kalp kası iltihabı gelişebilir. Acil müdahale gerektiren belirtiler:
- 48 saatten uzun süren 40°C üstü ateş
- Boyun tutulması, şiddetli baş ağrısı
- Nöbet geçirme veya bilinç bulanıklığı
Korunma Stratejileri
- Hijyen: Ellerin sabunla 20 saniye ovalanarak yıkanması
- Dezenfeksiyon: Oyuncakların ve yüzeylerin çamaşır suyu ile temizlenmesi
- İzolasyon: Hastaların döküntüler kuruyana kadar okula gönderilmemesi
- Kişisel eşyalar: Havlu, bardak gibi malzemelerin ortak kullanılmaması
Hamilelikte Riskler
Gebelikte geçirilen enfeksiyonlar düşük veya fetal anomali riskini artırmaz. Ancak doğuma yakın dönemde hastalık bulaşan yenidoğanlarda ağır seyir görülebilir. Bu nedenle hamilelerin enfekte kişilerle temastan kaçınması önerilir.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
- 3 günden uzun süren ateş
- Yutkunamama veya sıvı kaybı belirtileri (gözyaşı olmaması, idrar azlığı)
- Döküntülerde iltihaplı akıntı
- Nefes almada güçlük
Çocuklarda çocuk hastalıkları uzmanı, yetişkinlerde dahiliye veya enfeksiyon hastalıkları bölümleri uygun başvuru noktalarıdır. Hastalık sonrası bağışıklık gelişir ancak farklı virüs tipleriyle tekrarlayabilir.