C vitamini (askorbik asit), vücutta üretilemeyen ve dışarıdan alınması gereken hayati bir besindir. Bağışıklık sistemi, kolajen sentezi, demir emilimi ve antioksidan savunma mekanizmalarında kilit rol oynar. Eksikliği, skorbüt gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
C Vitamini Eksikliğinin Başlıca Nedenleri
- Dengesiz Beslenme: Taze meyve-sebze tüketiminin yetersiz olması.
- Sigara Kullanımı: Nikotinin C vitamini emilimini %30 azaltması.
- Alkol Bağımlılığı: Karaciğer fonksiyonlarını bozarak depolamayı engellemesi.
- Emilim Bozuklukları: Çölyak, Crohn gibi sindirim sistemi hastalıkları.
- Artmış İhtiyaç: Gebelik, emzirme, enfeksiyonlar veya yanık gibi durumlar.
Belirtiler ve İlerleyen Bulgular
- Erken Evre: Halsizlik, diş eti kanaması, cilt kuruluğu ve morarmalar.
- Orta Evre: Eklem ağrıları, yara iyileşmesinde gecikme, saç kırılması.
- İleri Evre (Skorbüt): Diş kaybı, anemi, kemik ağrıları ve bağ dokusu hasarı.
Teşhis Yöntemleri
- Kan Testleri: Serum C vitamini düzeyi (normal: 0.6-2 mg/dL).
- Klinik Değerlendirme: Diş eti inflamasyonu ve cilt bulgularının incelenmesi.
- Tam Kan Sayımı: Anemi varlığının araştırılması.
Tedavi Protokolleri
- Diyet Düzenlemesi: Günlük 75-90 mg C vitamini içeren besinler:
- 1 orta boy portakal (70 mg)
- 1 kırmızı biber (95 mg)
- 1 kivi (64 mg)
- Takviyeler: Doktor kontrolünde 500-1000 mg/gün tablet veya enjeksiyon.
- Skorbüt Tedavisi: Hastanede yatış ile 300 mg/gün IV uygulama.
Önleme Stratejileri
- Günlük Alım: Kadınlar 75 mg, erkekler 90 mg, gebeler 85 mg.
- Pişirme Teknikleri: Buharda pişirme ile vitamin kaybını %15’e düşürme.
- Risk Gruplarına Özel: Sigara içenlerde ek 35 mg/gün ilavesi.
C Vitamini Açısından Zengin Besinler
- Meyveler: Guava (228 mg/100g), çilek (59 mg/100g), papaya (62 mg/100g)
- Sebzeler: Maydanoz (133 mg/100g), brokoli (89 mg/100g), brüksel lahanası (85 mg/100g)
Komplikasyonlar ve Uzun Dönem Riskler
- Kronik eksiklik; kalp hastalıkları, hipertansiyon ve katarakt riskini artırır.
- Çocuklarda kemik deformiteleri ve büyüme geriliği görülebilir.
Takip Süreci
Tedavi başladıktan 4 hafta sonra kan düzeyleri kontrol edilmeli. Düzelmeyen vakalarda altta yatan nedenler (malabsorpsiyon vb.) araştırılmalıdır.
