Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonucu oluşan sarı-turuncu renkte bir pigmenttir. Karaciğer tarafından işlenerek vücuttan uzaklaştırılır. Bu süreçteki aksaklıklar sarılık gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. İşte bilirubinin vücuttan atılım mekanizması ve bu süreci etkileyen faktörler:

Bilirubin Üretimi ve Metabolizması
Eski kırmızı kan hücreleri dalakta parçalanır ve "hem" molekülü serbest kalır. Hem, önce biliverdine, ardından indirekt (konjuge olmamış) bilirubine dönüşür. Bu form suda çözünmez ve kan dolaşımıyla karaciğere taşınır.

Karaciğerde İşlem Basamakları

1. Alım: Karaciğer hücreleri (hepatositler) indirekt bilirubini kan dolaşımından alır.
2. Konjugasyon: UDP-glukuronil transferaz enzimi ile bilirubin, direkt (konjuge) bilirubin haline getirilir. Bu işlem suda çözünürlük kazandırır.
3. Safraya Salınım: Direkt bilirubin safra kesesine iletilir ve safranın ana bileşenlerinden biri haline gelir.

Safra Yoluyla Atılım
Safra, ince bağırsağa salgılandığında bilirubin bağırsak lümenine geçer. Bağırsak bakterileri bilirubini ürobilinojene dönüştürür. Ürobilinojenin bir kısmı dışkıyla atılırken, küçük bir kısmı emilerek kan dolaşımına geri katılır ve böbrekler yoluyla idrarla vücuttan uzaklaştırılır.

Bilirubin Atılımını Engelleyen Faktörler

• Karaciğer Hastalıkları: Hepatit, siroz gibi durumlarda konjugasyon bozulur.
• Safra Kanallarında Tıkanıklık: Taş, tümör veya inflamasyon safra akışını engeller.
• Hemolitik Anemi: Aşırı kırmızı kan hücresi yıkımı bilirubin üretimini artırır.

Yenidoğanlarda Bilirubin Atılımı
Yenidoğanların karaciğer enzim sistemleri tam olgunlaşmadığı için fizyolojik sarılık sık görülür. Tedavide:

• Fototerapi: UV ışınları bilirubini suda çözünür forma dönüştürerek idrarla atılımını kolaylaştırır.
• Kan Değişimi: Şiddetli vakalarda yenidoğanın kanı donör kanıyla değiştirilir.

Yetişkinlerde Tedavi Yaklaşımları

• Altta yatan karaciğer veya safra yolu hastalıklarının tedavisi.
• Kolestaz durumunda ursodeoksikolik asit gibi safra akışını düzenleyen ilaçlar.
• Hemolitik anemide altta yatan nedenin (örneğin otoimmün hastalık) kontrolü.

Sık Sorulan Sorular

• Bilirubin seviyesi kaç olmalı? Yetişkinlerde total bilirubin 0.3-1.2 mg/dL arası normal kabul edilir.
• İdrar rengi bilirubini gösterir mi? Direkt bilirubin idrarda köpüklü koyu renge neden olabilir.
• Beslenme bilirubin atılımını etkiler mi? Karaciğer sağlığı için antioksidan zengini besinler (enginar, zerdeçal) önerilir.

Bilirubin atılımındaki bozukluklar ciddi sağlık sorunlarına işaret edebilir. Sarılık, idrar renginde koyulaşma veya halsizlik gibi belirtilerde zaman kaybetmeden dahiliye veya gastroenteroloji uzmanına başvurulmalıdır.