Bilek Kırığı

Bilek Kırığı Nedir?

Bilek kırığı; el veya ayak bileğinde, bu bölgeyi ve bu bölgenin eklemini oluşturan kemiklerde gelişen kırık çeşididir.

El bileği radius ve ulna adı verilen ön kol kemikleri ile birlikte skafoid, lunatum, triquetrum,pisiforme, trapezium, trapezoideum, capitatum, hamatum adlı 8 adet el bileği kemiğinin birleşmesi ve bağlarla birbirine bağlanması sonucu oluşur. Bu kemiklerin ve bağların sağlamlığı elin ve el bileğinin doğru hareket etmesi açısından oldukça önemlidir. El bileği kemiklerinden en sık skafoid kemik kırıklarına rastlanılırken; ön kol kemiklerinden en sık radiusun distali (uç kısmında) kırık gözlemlenir.

Ayak bileği ise el bileğine benzer şekilde tibia ve fibula adı verilen bacak kemikleriyle birlikte talus ve kalkaneus adı verilen kemiklerin eklem yapması sonucu oluşur. Bu kemikler ayağın ve bacağın hareket etmesinde oldukça önemlidir. Ayrıca buradaki kemikler bacağı besleyen damarlarla da yakın temas içinde olduğu için, bu bölgede gelişebilecek herhangi bir travma durumunda bu damarların da hasarı gözlemlenebilir.

El ve ayak bileği hareket açısından oldukça önemli olan iki eklem bölgesidir. Bu yüzden bu bölgelerde herhangi bir hasar geliştiğinde, bu hasarın acil tanısı ve tedavisi; oluşabilecek komplikasyonların önüne geçilmesinde ekstra önem taşır.

Bilek Kırığı Belirtileri Nelerdir?

Bilek kırığında belirtiler; kırığın geliştiği bölgeye, kırığın şiddetine ve kırılan kemiğe bağlı çok çeşitli boyutlarda olabilir. Bilek kırığında en sık görülen belirtiler;

• El Bileğinde Şişlik: El bileğinde şişlik el bileği kırıklarında saptanan en sık semptomdur. Kişide radiusun uç kısmında yada el bilek kemiklerinde gelişen kırık sonucu; bağışıklık sistemi hücreleri(özellikle beyaz kan hücreleri) o bölgeye göç eder ve inflamatuar süreci başlatır. Bunun sonucunda yaralı dokudan salgılanan kimyasal maddeler o bölgede ağrı ve şişlik oluşmasına neden olur.
• El Bileğinde Ağrı: El bileği kırığında kırıktan hemen sonra ağrı oluşumu kaçınılmazdır. Bu ağrının sebebi hem ortama salınan kimyasal maddeler, hem de kırığa bağlı bilek bölgesindeki sinirlerin hasara uğramasıdır.
• El Bileğinde Morluk Oluşumu: El bileğinde morluk oluşumu el bilek kırığında saptanan diğer bir semptomdur. Kırık sonucu kırık bölgesinde gelişen travma; cilt altında bulunan ve kapiller adı verilen ince damarların yırtılmasına neden olur. Bu yırtılma sonucu kapiller damarlar cilt altına kanar. Bu durum hastada el bileğinde morluk oluşumu olarak yansır.          
• El Bileğinde Hassasiyet: El bileği kırıklarında bilek bölgesinde gelişen doku ve kas ezilmesi bu bölgede hassasiyet gelişimine neden olur.
• Elde Hareket Kısıtlılığı: El; insanın kendini ifade edebilmesi ve pek çok hareketi yapabilmesi için evrimleşmiş bir organdır. El bileği kırıklarında oluşan kemik kırığı, kas ve bağ dokusu zedelenmeleri hastada hareket kısıtlılığına neden olur.
• El Bileğinde Şekil Bozukluğu: Eğer el bileğinde oluşan kırık çok parçalıysa, bağ dokusu ve kas yapıları ciddi derecede hasar gördüyse bu durumda hastada el Bileğinde şekil bozukluğuna rastlanılabilir.
• Ayak Bileğinde Şişlik: El bileği kırıklarına benzer şekilde ayak bileği kırıklarında da ayak bileği şişliği görülmesi kaçınılmazdır. Bu kişilerde ayak bileğine ek olarak ayak tarak kemiği bölgesinde de şişliklere rastlanılabilir.
• Ayak Bileğinde Ağrı: Ayak bileğinde ağrı tıpkı el bileği kırıklarına benzer şekilde hasarlı bölgeden salınan belli başlı bazı kimyasallara bağlı oluşur. Bu durum hastada ciddi derecede ağrıya yol açar, hasta ayağının üzerine basmak istemez.
• Ayak Bileğinde Morluk Gelişimi: El bileği gibi ayak bileğini kaplayan deri de kapiller damar yapısı bakımından oldukça zengindir. Bu bölgede gelişebilecek herhangi bir travma durumunda hastada bu kapillerlerin hasarlanması sonucu morluk oluşumu kaçınılmazdır.
• Ayak Bileğinde Hassasiyet: Ayak bileğinde hassasiyet ayak bileği kırıklarında gözlemlenen bir diğer semptomdur. Ayak bileği bölgesi sinirsel açıdan oldukça kuvvetli olduğu için, herhangi bir hasarda hastalarda ayak bileğinde hassasiyet oluşumu çok sık gözlemlenir.
• Ayakta Hareket Kısıtlılığı: Ayakta hareket kısıtlılığı; ayak bileği kırıklarında çok sık rastlanılan bir semptomdur. Hastalar ayak bilek kemiklerinden birinde bir kırık geliştiğinde o kemiğin üzerine basamaz, hareketini sınırlar.
• Ayak Bileğinde Şekil Bozukluğu: Ayak bilek kırığı yaşayan hastada eğer kırık çok şiddetli ise, cilt altı dokular, bağ ve kas dokusu yapıları hasar görmüşse; bu durumda ayak Bileğinde şekil bozukluğuna rastlanılabilir.

Bilek Kırığı Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir?

Bilek kırığına yol açan etkenler kişinin yaşına, cinsiyetine, kemik yoğunluğuna bağlı farklılık gösterir. El ve ayak bileği kırıklarına en sık yol açan etkenler şöyle sıralanabilir:

• Travma: Travmalar insanların varlığından beridir var olan ve insanda ufak sıyrıklardan ölüme kadar gidecek semptomlara yol açabilen olaylardır. Özellikle el yada ayak bileği bölgesine uygulanan travmalar bilek kırığı gelişiminde oldukça önemli bir role sahiptir.
• Yüksekten Düşme: Yüksekten düşme bilek kırığına en sık yol açan nedenler arasındadır. El bileği kırıklarında yüksekten el bileği üzerine düşmeler çok sık yaşanırken; ayak bilek kırılmasında ayak bileği üzerine yük binmesini arttıracak aniden zıplama gibi hareketler bilek kırıklarına neden olabilir
• Isınma Hareketleri Yapılmadan Spor Aktiviteleri: Özellikle erkeklerde yapılan yanlışlardan biri yoğun aktivite öncesi ısınma hareketleri yapılmadan spor aktivitelerinin yapılmasıdır. Bu durum hastada ayak bileği kırıkları ve ayak bağ dokularının zedelenmesi için risk oluşturur.
• Cinsiyet: Sanılanın aksine erkek cinsiyetteki kemik yoğunluğu aynı yaştaki kadın cinsiyete göre daha azdır. Bu durum kadındaki kadınlık hormonu olarak adlandırılan östrojenin kemik yapımını arttırıcı etkisinden kaynaklanır.
• Osteoporoz: Osteoporoz kemik mineral yoğunluğunun azaldığı ve kemiğin iç yapısının bozulduğu ileri yaş hastalığıdır. Bu kişilerde kemiğin iç yapısı zayıfladığı için en ufak bir travmayla bile kemik kırığı görülmesi muhtemeldir.
• Osteomalazi: Osteomalazi; özellikle çocukluk yaşta gözlemlenen, kemiklerin yumuşamasıyla giden bir hastalıktır. Bu hastalığın en sık nedeni hastalarda D vitamininin yeterli alınamamasıdır. Bu durum kemik kırıkları için risk oluşturur.
• Bağ Dokusu Hastalıkları: Bazı bağ dokusu hastalıklarında; kemiğin ve kemiği birbiriyle temas halinde tutan bağlarda hasar gelişebilir. Bu durum bilet bölgesindeki kemik kırıkları için risk oluşturur.

Bilek Kırığı Teşhisi

Bilek kırığında çoğunlukla travma, düşme gibi olaylar sonrası gelişen semptomlar söz konusudur. Kırığa yol açan etkenin bilinmesi, travmanın şiddeti konusunda fikir edinilmesine ve buna yönelik tedavi uygulanmasına katkı sağlar. Bilek kırığının teşhisinde kullanılan yöntemler:

• Anamnez: Anamnez; hastanın hastalığı hakkında yaşadığı semptomları hekime dile getirmesi durumudur. Bilek kırığı yaşayan hastalar çoğunlukla travma ya da yüksekten düşme sonucu gelişen ani bilek şişliği, bilekte kuvvet kaybı, bilek ağrısı ve hareket kısıtlılığından yakınır. Hekim hastanın şikayetlerini dinler, şikayete yol açan travmayı sorgular. Ardından fizik muayeneye geçer.
• Fizik Muayene: Fizik muayenede hekim hastanın kırık bölgesini eliyle inceler. Hastadaki kırığın şiddetini, şişliğin miktarını gözlemler.
• Direkt Grafi: Direkt grafi kırık şüphesi ile hekime başvuran hastalarda ilk olarak uygulanan; X ışınları yardımıyla görüntü oluşturulan bir görüntüleme yöntemidir.   Bu yöntemle hastada var olan kırık teşhis edilebilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Bilgisayarlı tomografi; direkt grafiye benzer şekilde X ışınlarının kullanılarak görüntü oluşturulan bir görüntüleme yöntemidir. Ancak görüntü kalitesi; direkt grafiye göre çok daha üstündür. Bu yüzden hastalarda direkt grafide gözlemlenemeyen kırıklarda bilgisayarlı tomografi yöntemine başvurulur.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Manyetik rezonans görüntüleme manyetik alan kullanılarak görüntünün oluşturulduğu bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntemle hastada el yada ayak bileğinde gelişen kırıklara eşlik eden bağ veya kas dokusu yaralanmasının olup olmadığı tespit edilir.

Bilek Kırığı Tedavisi

Bilek kırığı tedavisinde; kırığın eski haline döndürülmesi amaçlanır. Bunun için hastalarda; eğer kırık tek parça ise, basit bir kırıksa, kaynama olasılığı yüksekse Alçılama işlemi yapılır. Bu işlemde el yada ayak bileği tarak kemiklerinden başlayıp diz yada dirsek eklemine kadar alçılanır. Bu sayede hastanın kırığının stabil halde kalması sağlanır ve kaynama olasılığı artar. Bilek kırığı alçı süresi kişiden kişiye göre değişmekle birlikte ortalama 6 haftadır. Bilek kırığı alçı sonrası Fizik Tedavi Uygulamaları yapılması gereken bir hastalıktır. 

Kişide ayak yada el bileği kırığında; kırık parçalı ise, kendiliğinden kaynayacağından umut yoksa bu durumda Cerrahi Girişime başvurulur. Bu işlemle hastadaki kırığın ameliyatla sabitlenmesi amaçlanır.

Bilek Kırığı Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Bilek kırılması tanı konulduğunda tedavi uygulanması gereken, tedavi uygulanmadığında çok ciddi komplikasyonlara yol açabilen bir durumdur. Hastada elde bilek kırığı gelişirse ve bu durum tedavi edilmezse kırık bölgesinde sürekli şişlik, ağrı, morluk oluşumu gibi semptomlar gelişir. Hastalarda el hareketleri kısıtlanır, ilerleyen dönemde el bileğinde osteoartrit (kireçlenme) gelişimi kaçınılmaz olur.

Ayak bileği vücudun tüm yükünü taşıdığı için el bileğine göre daha güçlü yapıdadır. Bu bölgede gelişen kırıklar tedavi edilmezse; hastada ayak bileğinde hareket kısıtlılığı, tekrarlayan ayak burkulmaları, diz bölgesi yaralanmaları(bağ dokusu hasarına bağlı gelişen yürüyüş bozuklukları sonucu) ve ayak bileği osteoartriti gözlemlenebilir. Bu yüzden bilek kırıklarında erken tanı ve tedavi oldukça mühimdir.

Bilek Kırığı Ameliyatı

Bilek kırığı gelişimi sonucu hastada kendiliğinden kaynamama veya yanlış kaynama riskinin yüksek olduğu durumlarda cerrahi girişime başvurulur. Cerrahi girişimde amaç hastanın bilek bölgesi kemiklerini eski hakine getirmektir.

Bilek kırığı ameliyatında hastada bilek bölgesindeki kırık kemik eksternal fiksatör yada internal fiksatör adı verilen aletlerle sabitlenir. İnternal fiksatör hastada parçalı kırık gelişen  kemiğin birbirine bağlanmasını sağlayan tel yapısındaki alettir. Eksternal fiksatör ise el yada ayak bileğinin dışından kırık kemiğin içine sokularak kemiklerin sabitlenmesini sağlayan bir yöntemdir. Bu yöntemlerle hastanın kırığının olabilecek en iyi derecede kaynaması sağlanır.

Ameliyat sonrası hasta 1 gece hastanede yatar. Herhangi bir komplikasyon görülmediği durumlarda taburcu edilir. Eksternal fiksatör ile ameliyat edilen hastalarda iyileşme hızına bağlı olarak belli bir süre sonra eksternal fiksatör çıkarılır ve hastanın tedavisi tamamlanır. Bilek kırığı sonrası fizik tedavi uygulaması ameliyat sonrası hastalara önerilmelidir.

Çocuklarda Bilek Kırığı

Çocukluk dönemi etrafın keşfedilmesinin gerçekleştiği, buna bağlı olarak da travmaların çok sık yaşandığı bir dönemdir. Bu dönemde çocuklar oyun oynarken yada koşarken yaralanıp bilek kırığı yaşayabilir. 

Çocuklarda bilek kırığı ile tıpkı yetişkinlerdeki gibi Ortopedi ve Travmatoloji bölümü ilgilenir. Eğer hastada kırık boyutu büyükse; bu durumda altta yatan osteomalazi gibi kemik hastalıklarının varlığı araştırılmalıdır. 

Bilek Kırığında Hangi Doktora Gidilir?

El ve ayak bileği kırıkları ile esas olarak ilgilenen, hastalığa tanı koyan ve tedavi uygulayan bölüm Ortopedi ve Travmatoloji bölümüdür. Ortopedi hekimi hastayı muayene eder, gerekli tetkikleri uygular ve hastalığa tanı koyar.

Hastalar çoğunlukla travma sonrası ani gelişen el bileği veya ayak bileğinde şişlik ve ağrı ile Acil Servise başvurabilir. Acil servis hekimi hastayı muayene eder, gerekli tetkikleri uygular. Hastada bilek kırığından şüphelendiği durumda hastayı ortopedi ve travmatoloji bölümüne sevk eder.

Hastalar travma sonrası ani gelişen el ve ayak bileği ağrısı, şişliği veya hareket kısıtlılığı durumunda bilek bölgesini sabitlemeli, üzerine buz uygulaması yapmalı ve vakit kaybetmeden hekime başvurmalıdır.