BCG aşısı, tüberküloz (verem) hastalığına karşı geliştirilen en eski koruyucu yöntemlerden biridir. Özellikle tüberkülozun yaygın olduğu bölgelerde yenidoğanlar ve çocuklar için kritik öneme sahip bu aşı, dünya genelinde halk sağlığı programlarının temel taşlarından birini oluşturur.

BCG Aşısının Etki Mekanizması
Aşı, zayıflatılmış canlı Mycobacterium bovis suşu içerir. Vücuda enjekte edildiğinde bağışıklık sistemini uyararak hücresel immün yanıtı aktive eder. Bu süreç, vücudun tüberküloz basilini tanımasını ve gelecek enfeksiyonlara karşı hazırlıklı olmasını sağlar.

Kimler Aşılanmalı?

• Riskli bölgelerde yaşayan yenidoğanlar (Türkiye’de rutin olarak 2. ayda uygulanır)
• Tüberküloz hastalarıyla temas eden çocuklar
• Sağlık çalışanları gibi yüksek risk grubundaki yetişkinler
  Bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerde (HIV pozitif, kemoterapi alanlar) kontrendikedir.

Uygulama Tekniği ve Doz

• Enjeksiyon Yolu: Deri içi (intradermal) olarak sol omuza uygulanır.
• Doğru Teknik: 10-15° açıyla iğne batırılarak ciltte portakal kabuğu görünümü oluşturulur.
• Tek Dozluk: Koruyuculuk için genellikle tek doz yeterlidir.

Yan Etkiler ve Yönetimi

• Lokal Reaksiyonlar:
  • Aşı yerinde 2-6 hafta içinde gelişen kızarıklık
  • 5-10 mm çapında ülserasyon
  • Hafif şişlik ve hassasiyet
• Nadir Komplikasyonlar:
  • Lenf bezlerinde şişme (%1-2)
  • Kemik/eklem iltihabı (100.000’de 1)
  • Yaygın BCG enfeksiyonu (bağışıklığı baskılanmışlarda)
    Soğuk kompres ve parasetamol lokal semptomları rahatlatır.

Koruyuculuk ve Etkinlik

• Çocuklarda: Menenjit ve miliyer tüberküloza karşı %70-80 koruma sağlar.
• Yetişkinlerde: Etkinlik belirgin şekilde düşer (%0-50).
• Koruma Süresi: 10-15 yıl süren bağışıklık, ardından azalma gözlenir.

Takip ve İzlem
Aşı sonrası 6. haftada ciltte papül oluşumu beklenir. Reaksiyon gelişmemesi durumunda tüberkülin deri testi (PPD) ile bağışıklık yanıtı kontrol edilir.

Türkiye’deki Uygulama
Ülkemizde BCG aşısı:

• Ulusal aşı takviminde 2. ayını dolduran bebeklere rutin uygulanır.
• Okul döneminde PPD testi negatif çıkan çocuklara rapel doz yapılır.

Sık Sorulan Sorular

• İz kalır mı? Evet, 4-7 mm çapında karakteristik bir skar bırakır.
• Aşıdan sonra banyo yapılabilir mi? Evet, suyla temasın sakıncası yoktur.
• Diğer aşılarla eş zaman verilebilir mi? Canlı aşılarla aynı gün uygulanabilir.

Aşının Önemi
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre BCG aşısı, çocuk ölümlerinin %5’ini oluşturan tüberküloz menenjitinden korunmada en etkili silahtır. Endemik bölgelerde rutin uygulama, hastalık yükünü önemli ölçüde azaltmaktadır.