Baş dönmesi (vertigo), etrafın döndüğü veya kişinin kendisini boşluktaymış gibi hissettiği yaygın bir şikayettir. Ani hareketlerde artan bu durum, günlük yaşamı ciddi şekilde etkileyebilir. İşte baş dönmesinin nedenleri, acil durum sinyalleri ve modern tedavi yaklaşımları:
Baş Dönmesinin Temel Mekanizması
Baş dönmesi, iç kulaktaki denge organı (vestibüler sistem), beyin sapı veya beyincikteki sinirsel iletişimin bozulması sonucu ortaya çıkar. Bu sistemler, vücudun uzaydaki konumunu algılamak için sürekli veri alışverişi yapar. İşlev bozukluğunda "düşecekmiş" hissi veya sersemlik oluşur.
Yaygın Nedenler ve Eşlik Eden Belirtiler
- Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV): İç kulak kristallerinin yerinden oynaması. Yatakta dönerken ani 10-20 saniyelik şiddetli baş dönmesi.
- Meniere Hastalığı: İç kulak sıvı basıncının artması. Çınlama, işitme kaybı ve bulantıyla birlikte saatler süren ataklar.
- Vestibüler Migren: Baş ağrısı öncesi veya eş zamanlı görsel aura ve ışık hassasiyeti.
- İnme: Çift görme, konuşma bozukluğu veya kol-bacakta güçsüzlükle birlikte ani başlangıç.
- İlaç Yan Etkileri: Tansiyon ilaçları, antidepresanlar veya bazı antibiyotikler.
Acil Müdahale Gerektiren Sinyaller
- Ani işitme kaybı
- Yüzde asimetri veya kayma
- Yutma güçlüğü veya bilinç bulanıklığı
- Denge kaybıyla birlikte şiddetli baş ağrısı
Tanı Sürecinde Kullanılan Yöntemler
- Fizik Muayene:
- Dix-Hallpike Testi: BPPV tanısı için başın özel açılarda hareket ettirilmesi.
- Nistagmus İncelemesi: Göz bebeklerinin istemsiz hareketlerinin gözlemi.
- Görüntüleme:
- Manyetik Rezonans (MR) ile beyin sapı ve beyincik lezyonlarının tespiti.
- İşitme Testleri:
- Odyometri ile Meniere şüphesinde iç kulak fonksiyonlarının değerlendirilmesi.
Tedavi Yöntemleri Nedenine Göre Değişir
- BPPV: Epley manevrası gibi kristal yerleştirme egzersizleri (%90 başarı).
- Meniere: Tuz kısıtlaması, diüretikler ve nadiren cerrahi.
- Vestibüler Rehabilitasyon: Denge egzersizleriyle beyin adaptasyonunun sağlanması.
- İlaç Tedavisi: Akut ataklarda meclizin veya diazepam; migrende beta blokerler.
Evde Uygulanabilecek Pratik Çözümler
- Pozisyon Değişimlerinde Yavaş Hareket: Yataktan kalkarken 30 saniye oturma pozisyonunda beklemek.
- Yastık Yüksekliği: 30 derecelik açıyla uyumak iç kulak basıncını azaltır.
- Ginkgo Biloba: Kan akışını artırarak semptomları %60 azaltabilir (Günde 120 mg).
- Zencefil Çayı: Bulantıyı hafifletmede etkilidir.
Korunma Stratejileri
- Stres yönetimi (yoga, nefes egzersizleri)
- Dehidrasyonu önlemek için günde 2.5 litre su
- Kafein, alkol ve sigaradan kaçınma
- Düzenli uyku ve B vitamini takviyesi
Ne Zaman Nöroloji veya KBB Uzmanına Başvurulmalı?
- Haftada 2’den fazla tekrarlayan ataklar
- İşitmede azalma veya uğultu
- 48 saati geçen sürekli baş dönmesi
- Travma sonrası başlayan vertigo
Hamilelikte baş dönmesi hormonal değişimlerle ilişkili olabilir, ancak kan şekeri düşüklüğü veya preeklampsi ekarte edilmelidir. İnatçı vakalarda vestibüler sistemin elektrofizyolojik testleri (VEMP) tanıya yardımcı olur.
