Bağırsak kanseri, kalın bağırsak (kolon) veya rektumda gelişen ve erken evrede teşhis edilmediğinde hayati risk taşıyan bir kanser türüdür. Dünya genelinde en sık görülen kanserler arasında 3. sırada yer alır. Bu makalede, bağırsak kanserinin nedenleri, belirtileri, modern tedavi yöntemleri ve korunma stratejilerini detaylıca ele alacağız.

Bağırsak Kanseri Nedir?
Bağırsak kanseri, kolon veya rektum mukozasında başlayan anormal hücre çoğalmasıdır. Genellikle "polipler" adı verilen iyi huylu oluşumlardan gelişir. Zamanla bu polipler kanserleşerek lenf düğümlerine ve diğer organlara yayılabilir. 50 yaş üstü bireylerde daha sık görülmekle birlikte, son yıllarda genç yetişkinlerde de artış gözlenmektedir.

Risk Faktörleri ve Nedenleri

• Genetik Yatkınlık: Lynch sendromu veya ailevi polipozis gibi kalıtsal durumlar riski 4 kat artırır.
• Beslenme Alışkanlıkları: Kırmızı et ağırlıklı, liften fakir beslenme ve işlenmiş gıdalar.
• Yaşam Tarzı: Hareketsizlik, obezite ve sigara kullanımı.
• Enflamatuar Bağırsak Hastalıkları: Ülseratif kolit veya Crohn hastalığı öyküsü.
• Diğer Faktörler: Tip 2 diyabet ve aşırı alkol tüketimi.

Belirtiler ve Alarm Sinyalleri
Bağırsak kanseri erken evrede belirti vermeyebilir. İlerledikçe şu semptomlar ortaya çıkar:

• Bağırsak Alışkanlıklarında Değişiklik: 3 haftayı aşan ishal veya kabızlık.
• Dışkıda Anormallikler: Kanama (parlak kırmızı veya siyah katran rengi), incelme.
• Karın Bölgesinde Rahatsızlık: Sürekli gaz, kramp veya ağrı hissi.
• Açıklanamayan Kilo Kaybı ve Demir Eksikliği Anemisi.
• Tam Boşalamama Hissi: Rektum kanserinde sık görülür.

Teşhis Yöntemleri

1. Kolonoskopi: Altın standart yöntem. Poliplerin tespiti ve biyopsi alınmasını sağlar.
2. Dışkıda Gizli Kan Testi: Tarama amaçlı kullanılır.
3. Bilgisayarlı Tomografi Kolonografi: Kolonoskopi yapılamayan hastalarda alternatiftir.
4. Tümör Belirteçleri: CEA (karsinoembriyonik antijen) testi.
5. PET-CT: Metastaz değerlendirmesi için kullanılır.

Evreleme ve Tedavi Yaklaşımları

• Evre 1-2: Cerrahi ile tümörlü bağırsak bölümünün çıkarılması (rezeksiyon).
• Evre 3: Cerrahi + kemoterapi (FOLFOX protokolü).
• Evre 4: Hedefe yönelik tedaviler (Bevacizumab) ve immünoterapi (Pembrolizumab).
  Rektum kanserinde radyoterapi cerrahi öncesi tümörü küçültmek için kullanılır.

Yenilikçi Tedaviler

• Laparoskopik ve Robotik Cerrahi: Daha az komplikasyon ve hızlı iyileşme.
• Doku Koruyucu Ameliyatlar: Rektum kanserinde kalıcı kolostomi ihtiyacını %40 azaltır.
• Kişiselleştirilmiş Tedaviler: MSI-H tümörlerde immünoterapi ile yüksek yanıt oranları.

Korunma ve Erken Teşhis Stratejileri

• 50 Yaş Üstü Tarama: 10 yılda bir kolonoskopi veya 2 yılda bir dışkı testi.
• Lifli Gıdalar: Günde 30 gr lif tüketimi riski %25 azaltır.
• Fiziksel Aktivite: Haftada 150 dakika egzersiz.
• Aspirin Profilaksisi: Yüksek riskli bireylerde doktor kontrolünde.
• Kalsiyum ve D Vitamini: Kolon polipleri üzerinde koruyucu etki.

Beslenme Önerileri
Kurubaklagiller, tam tahıllar ve brokoli gibi sülforafan içeren besinler koruyucudur. Kırmızı et tüketimini haftada 500 gr ile sınırlamak, işlenmiş etlerden (sosis, salam) kaçınmak önemlidir. Zerdeçal ve zeytinyağı anti-inflamatuar etkileriyle öne çıkar.

Ameliyat Sonrası Takip
Cerrahi sonrası ilk 2 yıl 3 ayda bir, sonraki 3 yıl 6 ayda bir kontrol önerilir. Takip kolonoskopileri ve kan testleri ile nüks erken dönemde tespit edilebilir.