APTT (Aktive Parsiyel Tromboplastin Zamanı), kanın pıhtılaşma sürecinin iç yolak ve ortak yolak adımlarını değerlendiren temel bir koagülasyon testidir. Bu test, kanama bozukluklarının teşhisinden heparin tedavisinin izlenmesine kadar kritik klinik bilgiler sağlar. İşte APTT hakkında bilinmesi gerekenler:

APTT Testinin Klinik Kullanım Alanları
APTT testi öncelikle pıhtılaşma faktörlerinin (VIII, IX, XI, XII) fonksiyonlarını değerlendirmek için kullanılır. Cerrahi öncesi taramalarda, sebepsiz kanama veya morarma şikayetlerinde, karaciğer yetmezliği şüphesinde ve heparin tedavisi alan hastaların takibinde rutin olarak istenir. Ayrıca lupus antikoagülanı gibi otoantikorların varlığının araştırılmasında da yol göstericidir.

Test Nasıl Yapılır?
Test için venöz kan örneği, sitratlı tüplere alınır. Laboratuvarda kalsiyum ve fosfolipid eklenerek pıhtılaşma süresi ölçülür. Bu işlem, kanın pıhtılaşma kaskadının iç yolak aktivasyonunu simüle eder. Sonuçlar saniye cinsinden rapor edilir ve her laboratuvar kendi referans aralığını belirler.

Normal Değerler ve Anormallikler
APTT’nin normal aralığı genellikle 25-35 saniyedir. Bu değerler reaktiflere ve cihazlara göre değişebilir. Uzun APTT (≥40 saniye) şu durumlarda görülür:

• Faktör eksiklikleri (Hemofili A/B, von Willebrand)
• Heparin kullanımı veya heparin kontaminasyonu
• Vitamin K eksikliği
• Lupus antikoagülanı varlığı
• Dissemine intravasküler koagülasyon (DİC)
• Karaciğer sirozu

APTT ile PT Testi Arasındaki Farklar
Protrombin Zamanı (PT) dış yolak faktörlerini (VII) ölçerken, APTT iç yolak faktörlerini değerlendirir. Her iki testin birlikte uzaması, ortak yolak faktörlerinde (X, V, protrombin, fibrinojen) sorun olduğunu gösterir. PT/INR ise warfarin tedavisinin takibinde altın standarttır.

Sonuçların Yorumlanması
Uzun APTT durumunda karışım çalışması yapılır: Hasta plazması normal plazma ile karıştırılır. Düzelme olmaması inhibitör varlığını (lupus antikoagülanı, faktör inhibitörleri) gösterir. Düzelme olması ise faktör eksikliğine işaret eder. Spesifik faktör düzey ölçümleri ve ileri testlerle tanı netleştirilir.

Hangi Durumlarda Yanlış Sonuç Çıkar?

• Hemolizli veya pıhtılı numuneler
• Yüksek hematokrit (>%55)
• Antifosfolipid antikorlar
• Heparin dışı antikoagülanlar (direkt oral antikoagülanlar)
• Numunenin geç işlenmesi

Klinik Uygulamalar ve Önemi
Heparin tedavisinde APTT, terapötik aralığın (1.5-2.5 kat uzama) sağlanması için kullanılır. Ameliyat öncesi taramalarda anormal APTT, kanama riskine karşı önlem alınmasını sağlar. Tanımlanamayan kanama öyküsü olanlarda, nadir pıhtılaşma faktör defektlerinin saptanmasında hayati rol oynar.

Test Öncesi Hazırlık
Açlık gerekmez ancak heparin içeren kateterlerden örnek alınmamalıdır. Kullanılan antikoagülan ilaçlar (warfarin, heparin, DOAK’lar) mutlaka bildirilmeli. Kolun uzun süre sıkılması sonucu etkileyebileceğinden düzgün venöz erişim önemlidir.

Yenidoğan ve Çocuklarda APTT
Yenidoğanlarda APTT değerleri erişkinlere göre daha uzundur (35-45 saniye). Fizyolojik faktör eksiklikleri nedeniyle bu fark ilk 6 ayda normale döner. Çocuklarda uzamış APTT, edinilmiş veya konjenital faktör eksikliklerinin erken göstergesi olabilir.