Antitrombin, karaciğer ve damar endotel hücrelerinde üretilen, kan pıhtılaşmasını dengede tutan kritik bir proteindir. Trombin ve Faktör Xa gibi pıhtılaşma faktörlerini inhibe ederek aşırı pıhtı oluşumunu engeller. Genetik veya edinsel nedenlerle gelişen antitrombin eksikliği, derin ven trombozu (DVT) ve pulmoner emboli gibi hayati risk taşıyan durumlara yol açabilir.

Antitrombin Eksikliği Türleri ve Nedenleri
Antitrombin eksikliği tipik olarak iki kategoride incelenir. Tip 1’de antitrombin üretimi azalmıştır ve kandaki miktarı düşüktür. Tip 2’de ise protein üretimi normaldir ancak işlevsel bozukluk vardır. Genetik mutasyonlar (SERPINC1 geninde) kalıtsal formlara neden olurken, karaciğer yetmezliği, nefrotik sendrom, sepsis veya heparin tedavisi edinsel eksiklikleri tetikleyebilir.

Belirtiler ve Komplikasyonlar

• Tekrarlayan derin ven trombozları (bacaklarda şişlik, ağrı)
• Pulmoner emboli (nefes darlığı, göğüs ağrısı)
• İnme veya miyokard enfarktüsü
• Gebelik kayıpları veya plasental yetmezlik
• Heparin direnci (standart heparin dozlarında pıhtılaşma inhibisyonunun sağlanamaması)

Teşhis Yöntemleri
Tanıda üç temel test kullanılır:

1. Fonksiyonel Antitrombin Testi: Pıhtılaşma faktörlerini inhibe etme kapasitesini ölçer.
2. Antijenik Test: Kanda antitrombin protein konsantrasyonunu belirler.
3. Genetik Analiz: SERPINC1 gen mutasyonlarını tespit eder. Testler akut pıhtılaşma olayı sırasında değil, en az 1 hafta sonra yapılmalıdır.

Tedavi Yaklaşımları

• Akut Tromboz Tedavisi: Direkt oral antikoagülanlar (DOAC’lar) veya heparin yerine argatroban gibi alternatifler.
• Uzun Vadeli Koruma: Warfarin veya DOAC’larla ömür boyu antikoagülasyon (özellikle kalıtsal formlarda).
• Eksiklik Tamamlama: Cerrahi öncesi veya doğum sırasında antitrombin konsantratı infüzyonu.
• Gebelik Yönetimi: Düşük molekül ağırlıklı heparin (LMWH) ile profilaksi.

Risk Yönetimi ve Korunma

• Ameliyat, uzun yolculuk veya immobilizasyon öncesi profilaktik antikoagülasyon.
• Sigara ve östrojen içeren ilaçlardan kaçınma.
• Dehidrasyonu önlemek için günlük 2-3 litre sıvı tüketimi.
• Gebelikte ve doğum sonrası 6 hafta antikoagülasyon tedavisi.

Hangi Durumlarda Doktora Başvurulmalı?

• Bacakta tek taraflı şişlik, kızarıklık ve ısı artışı.
• Açıklanamayan nefes darlığı veya göğüs ağrısı.
• Ailede 50 yaş altı tromboz öyküsü.
• Tekrarlayan düşükler veya gebelik komplikasyonları.

Takip Süreci
Tanı alan hastalarda yılda bir kez:

• Karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri.
• D-dimer ve tam kan sayımı.
• Antitrombin aktivite düzeyi ölçümü.
  Hematoloji uzmanı tarafından kişiselleştirilmiş tedavi planı oluşturulmalıdır.