Ampli dizanteri, Entamoeba histolytica parazitinin neden olduğu ciddi bir bağırsak enfeksiyonudur. Kirli su ve gıdalarla bulaşan bu hastalık, kanlı ishal, şiddetli karın ağrısı ve ateşle karakterizedir. Tedavi edilmezse karaciğer apsesi gibi hayati komplikasyonlara yol açabilir.

Ampli Dizanteri Nedir?
Ampli dizanteri, bağırsaklarda ülser oluşumuna neden olan paraziter bir hastalıktır. Gelişmekte olan ülkelerde temiz su kaynaklarının kısıtlı olduğu bölgelerde yaygındır. Parazit, kist formuyla dış ortama dayanıklıdır ve kontamine yiyecek/içeceklerle insan vücuduna girer.

Belirtileri Nelerdir?
Hastalık hafiften şiddetliye değişen tablolarla seyredebilir:

• Kanlı-mukuslu ishal (günde 10-20 kez)
• Şiddetli karın krampları ve rektal ağrı
• 38°C üzeri ateş ve titreme
• Bulantı-kusma, iştahsızlık
• Kilo kaybı ve halsizlik
  Belirtiler maruziyetten 2-4 hafta sonra ortaya çıkabilir. Asemptomatik taşıyıcılar da bulaşma kaynağıdır.

Teşhis Yöntemleri

1. Dışkı Mikroskopisi: Taze dışkı örneğinde E. histolytica trofozoitleri veya kistlerinin görülmesi.
2. Antijen Testleri: Dışkıda parazit antijenlerinin saptanması.
3. Seroloji: Kanda IgG/IgM antikorlarının araştırılması.
4. Kolonoskopi: Bağırsak ülserlerinin doğrudan görüntülenmesi ve biyopsi alınması.

Tedavi Protokolü

1. Antiparaziter İlaçlar:
   • Metronidazol (750 mg, günde 3 kez, 7-10 gün)
   • Tinidazol (2g/gün, 3 gün)
2. Doku Kistlerini Yok Eden İlaçlar:
   • Paromomisin (500 mg, günde 3 kez, 7 gün)
   • Diloksanid furoat (500 mg, günde 3 kez, 10 gün)
3. Destek Tedavisi:
   • Sıvı-elektrolit replasmanı
   • Probiyotiklerle bağırsak florasının desteklenmesi

Komplikasyonlar

• Karaciğer apsesi (sağ üst kadranda ağrı, ateş)
• Bağırsak delinmesi ve peritonit
• Hemorajik kolit
• Beyin apsesi (nadir)

Korunma Yöntemleri

1. Su Güvenliği:
   • İçme suyunun kaynatılması veya 0.2-1μm filtre ile arıtılması
   • Buz küplerinin kontamine olabileceği unutulmamalı
2. Gıda Hijyeni:
   • Çiğ sebzeler sirkeli suda bekletilmeli
   • Sokak satıcılarından yiyecek alınmamalı
3. Kişisel Temizlik:
   • Ellerin en az 30 saniye sabunla yıkanması
   • Dezenfektanlar kistlere etkisizdir!

Risk Grupları

• Hamileler: Düşük riski nedeniyle agresif tedavi gerekir
• Bağışıklığı Baskılanmışlar: Organ nakli hastaları, HIV pozitifler
• Seyahat Edenler: Endemik bölgelere (Hindistan, Meksika) seyahat öyküsü

Ne Zaman Hastaneye Başvurulmalı?

• Günde >10 kanlı dışkılama
• Dehidratasyon bulguları (çökük gözler, idrar azalması)
• Karaciğer fonksiyon testlerinde bozulma
• Dirençli ateş (72 saatten uzun)

Ayırıcı Tanı

• Bakteriyel dizanteri (Shigella, Salmonella)
• Ülseratif kolit
• Divertikülit
• Kolorektal kanser