PTH (Paratiroid Hormonu), vücuttaki kalsiyum ve fosfor dengesini düzenleyen temel hormonlardan biridir. Kanda ölçülen "PTH intakt" değeri, bu hormonun aktif formunu gösterir. PTH intakt seviyelerinin yüksek çıkması, çeşitli sağlık sorunlarının habercisi olabilir. Bu yazıda, PTH yüksekliğinin nedenlerini, belirtilerini ve tedavi seçeneklerini detaylıca ele alacağız.
PTH Yüksekliğinin Başlıca Nedenleri
- Primer Hiperparatiroidi: Paratiroid bezlerindeki adenom, hiperplazi veya nadiren kanser, hormonun kontrolsüz salgılanmasına yol açar. Vakaların %80-85’inden tek bir bezdeki adenom sorumludur.
- Sekonder Hiperparatiroidi: Kronik böbrek yetmezliği, D vitamini eksikliği veya kalsiyum emilim bozuklukları gibi durumlarda vücut düşük kalsiyumu dengelemek için PTH üretimini artırır.
- Lityum Kullanımı: Bazı psikiyatrik ilaçlar (lityum) paratiroid bezlerini uyararak hormon seviyelerini yükseltebilir.
- Ailesel Hipokalsiürik Hiperkalsemi: Genetik bir bozukluk sonucu PTH direnci gelişir ve hormon seviyeleri artar.
- Ektopik PTH Salınımı: Akciğer veya böbrek kanseri gibi tümörler nadiren PTH benzeri maddeler üretebilir.
PTH Yüksekliğinin Yol Açtığı Belirtiler
- Hiperkalsemi Bulguları: Halsizlik, kas güçsüzlüğü, kabızlık, sık idrara çıkma.
- Kemik Problemleri: Osteoporoz, kemik ağrısı ve patolojik kırıklar.
- Böbrek Taşı: Yüksek kalsiyum idrarla atılırken taş oluşumu riski artar.
- Nörolojik Semptomlar: Konsantrasyon güçlüğü, depresyon veya bilinç bulanıklığı.
Teşhis Sürecinde Hangi Testler Yapılır?
- Kan Testleri: Serum kalsiyum, fosfor, D vitamini ve PTH intakt düzeyleri ölçülür.
- 24 Saatlik İdrar Tahlili: Kalsiyum atılımı değerlendirilir.
- Görüntüleme: Paratiroid bezlerindeki anormallikleri tespit için ultrason, BT veya MIBI sintigrafisi kullanılır.
- Genetik Analiz: Ailesel vakalarda mutasyon taraması yapılabilir.
Tedavi Yaklaşımları
- Primer Hiperparatiroidi Tedavisi:
- Cerrahi: Adenom veya hiperplazik bezlerin çıkarılması (paratiroidektomi) kalıcı çözüm sağlar.
- İlaç Tedavisi: Cinakalset gibi kalsimimetikler, kalsiyum seviyelerini düşürmek için kullanılabilir.
- Sekonder Hiperparatiroidi Yönetimi:
- D Vitamini Takviyesi: Kalsitriol ile D vitamini eksikliği giderilir.
- Fosfor Bağlayıcılar: Kronik böbrek hastalarında fosfor düzeyleri kontrol altına alınır.
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Yeterli sıvı alımı, tuz kısıtlaması ve düşük kalsiyumlu diyet önerilir.
Hangi Durumlarda Ameliyat Gerekir?
- Serum kalsiyumunun 1 mg/dL üzerinde olması.
- Böbrek fonksiyonlarında bozulma veya tekrarlayan taş öyküsü.
- Kemik mineral yoğunluğunda belirgin düşüklük (T skoru <-2.5).
PTH intakt yüksekliği, tedavi edilmediğinde kemik ve böbrek hasarına yol açabilir. Bu nedenle erken teşhis ve uygun tedavi planlaması kritik önem taşır. Kan testlerinizde PTH yüksekliği saptanırsa, endokrinoloji uzmanına başvurmanız önerilir.
