Parathormon (PTH), paratiroid bezlerinden salgılanan ve kalsiyum-fosfor dengesini düzenleyen hayati bir hormondur. Bu hormonun düzeyindeki anormallikler kemik sağlığından böbrek fonksiyonlarına kadar pek çok sistemi etkiler. İşte PTH ile ilgili bilinmesi gerekenler:

PTH’nin Vücuttaki Rolü
Paratiroid bezleri (genellikle tiroidin arkasında 4 adet) tarafından üretilen PTH, kandaki kalsiyum seviyelerini dengede tutar. Düşük kalsiyum seviyesi tespit ettiğinde aktive olarak:

• Kemiklerden kalsiyum salınımını uyarır
• Böbreklerde kalsiyum geri emilimini artırır
• D vitamini aktivasyonuyla bağırsaktan kalsiyum emilimini destekler
  Bu mekanizmalarla kandaki kalsiyum seviyesini 8.5-10.5 mg/dL aralığında tutar.

PTH Testi Ne Zaman İstenir?
Aşağıdaki durumlarda PTH testi yapılır:

• Kan kalsiyum seviyelerinde anormallik (hiperkalsemi/hipokalsemi)
• Kemik yoğunluğunda açıklanamayan azalma
• Böbrek taşı tekrarlayan vakalar
• Kronik böbrek hastalığı takibi
• Paratiroid cerrahisi sonrası kontrol

PTH Yüksekliği (Hiperparatiroidi)
Nedenleri:

• Paratiroid adenomu (birincil hiperparatiroidi)
• Kronik böbrek yetmezliği (ikincil hiperparatiroidi)
• D vitamini eksikliği
• Lityum kullanımı
  Belirtileri:
• Kemik ağrıları ve kırık riskinde artış
• Yorgunluk, depresyon
• Kabızlık, peptik ülser
• Böbrek taşı oluşumu

PTH Düşüklüğü (Hipoparatiroidi)
Nedenleri:

• Boyun cerrahisi sonrası paratiroid hasarı
• Otoimmün hastalıklar
• Genetik bozukluklar
• Radyoterapi sonrası
  Belirtileri:
• Kas krampları ve tetani
• Ellerde-ayaklarda uyuşma
• Saç dökülmesi, tırnak kırılmaları
• Nöbet geçirme

Tanı Yöntemleri

• Kan Testleri: PTH, kalsiyum, fosfor, D vitamini, böbrek fonksiyon testleri
• İdrar Testleri: 24 saatlik idrarda kalsiyum atılımı
• Görüntüleme: Ultrason, Sestamibi sintigrafisi (paratiroid adenomlarını tespit için)
• Kemik Dansitometresi: Kemik mineral yoğunluğu ölçümü

Tedavi Yaklaşımları
Hiperparatiroidi Tedavisi:

• Cerrahi: Adenom veya hiperplazi varlığında paratiroidektomi
• İlaçlar: Kalsimimetikler (Cinacalcet)
• Hidrasyon ve diüretiklerle kalsiyum düşürme
  Hipoparatiroidi Tedavisi:
• Kalsiyum takviyeleri (oral/IV)
• Aktif D vitamini analogları (Calcitriol)
• Tiazid diüretikleri (idrarla kalsiyum kaybını azaltmak için)

Önemli Uyarılar

• PTH testi aç karnına yapılmalıdır
• Kalsiyum takviyeleri testten 8 saat önce kesilmeli
• D vitamini eksikliği PTH yükselmesine neden olabilir
• Kronik böbrek hastalarında düzenli PTH takibi şarttır