Tetanoz, Clostridium tetani bakterisinin neden olduğu ölümcül bir sinir sistemi hastalığıdır. Toprakta, hayvan dışkısında ve paslı metal yüzeylerde bulunan bakteri, vücuda açık yaralardan girerek şiddetli kas kasılmalarına yol açar. Tedavi edilmezse solunum yetmezliği ile ölüme neden olabilir.
Tetanoz Nasıl Bulaşır?
Bakteri sporları, derin kesikler, yanıklar, hayvan ısırıkları veya enfekte olmuş yaralardan vücuda girer. Özellikle paslı çivi batması gibi küçük ama oksijensiz ortam oluşturan yaralar riski artırır. İnsandan insana bulaşmaz.
Belirtiler ve Seyir
- İlk 3-21 Gün: Sessiz inkübasyon dönemi
- Erken Belirtiler: Çene sertliği (trizmus), yutma güçlüğü, boyun tutulması
- İlerleyen Safha: Karın ve sırt kaslarında şiddetli spazmlar, opistotonus (vücun yay şeklini alması)
- Kritik Komplikasyonlar: Solunum kaslarının felci, kalp ritim bozuklukları
Risk Grupları
- Aşıları tamamlanmamış çocuklar
- Yaralanmalı tarım işçileri
- Gebelerde steril olmayan doğum koşulları
- Diyabetik ayak yaraları olan hastalar
Teşhis Yöntemleri
Klinik bulgular temel teşhis aracıdır. Laboratuvar testleri yardımcı olabilir:
- Tetanoz Antitoksin Titresi: 0.01 IU/mL altı koruyucu kabul edilmez
- Yara Kültürü: Bakterinin izolasyonu (nadiren başarılı)
- EMG: Kas sinir iletim anormallikleri
Tedavi Protokolleri
- Yara Temizliği: Nekrotik dokuların cerrahi olarak debridmanı
- Tetanoz İmmünglobulini (TIG): 3.000-6.000 ünite kas içi enjeksiyon
- Antibiyotikler: Metronidazol (IV) 7-10 gün
- Kas Spazmı Kontrolü: Diazepam infüzyonu
- Solunum Desteği: Mekanik ventilasyon (gerekirse trakeostomi)
Korunma Stratejileri
- Aşılama:
- Çocuklarda: 2-4-6. aylarda DTaP, 18. ay ve 4-6 yaşta rapel
- Yetişkinler: Her 10 yılda bir Td aşısı
- Gebeler: Her hamilelikte Tdap (27-36. haftalar)
- Yara Sonrası Proflaksi:
- Temiz küçük yaralar: Aşı ≤ 10 yıldır
- Kirli/derin yaralar: TIG + aşı (aşı geçmişi ne olursa olsun)
Acil Durumlar
Aşağıdaki belirtilerde acil servise başvurun:
- Yaralanma sonrası çenede kilitlenme
- Sırt kaslarında istemsiz sertleşme
- Nefes almada zorluk
Gebelikte Tetanoz
Steril olmayan doğumda "yeni doğan tetanozu" riski yüksektir. Önlem için:
- Gebelikte Tdap aşısı
- Doğum aletlerinin sterilizasyonu
- Göbek bağının temiz kesilmesi
İstatistikler ve Gerçekler
- Dünya çapında yıllık 30.000 ölüm
- Ölüm oranı: %10-20 (yoğun bakımla %5’e düşer)
- Türkiye’de son 5 yılda 15 vaka (Sağlık Bakanlığı 2023)
